Polswissart

W twórczości Jerzego Kossaka tematyka napoleońska bez wątpienia należała do jednego z ulubionych i najczęściej powtarzanych przez artystę motywów. Kossak posiadał znakomitą znajomość historii i żołnierskich mundurów co pozwalało mu na swobodne i pełne rozmachu przedstawienia epizodów XIX wiecznych wojen. W oferowanym obrazie Kossak ukazał Napoleona jadącego saniami w otoczeniu polskich żołnierzy 1 Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej, którzy wrześniowym rankiem 1812 roku wyprowadzili cesarza z płonącego miasta. Podczas odwrotu w drugiej połowie października rozpoczęły się silne mrozy i zamiecie śnieżne, które zdziesiątkowały wojsko i ostatecznie przyczyniły się do jego klęski. Udział Polaków walczących u boku Napoleona o być albo nie być Ojczyzny pozostał jednak powodem do dumy i chwały. Byli najlepiej przygotowani do trudnych warunków a ich poświęcenie pozwoliło uratować wielu ludzi, w tym samego Napoleona. Nie bez przyczyny motyw ten podejmuje Kossak w 1922 roku – dwa lata po zwycięskim odparciu najazdu bolszewików w 1920 roku. Potrzeba wskrzeszania i nieustannego pielęgnowania pamięci o polskich sukcesach militarnych była niezwykle silna w narodzie, który tylko kilka lat wcześniej odzyskał upragnioną suwerenność. Miejscu Moskwy w świadomości narodowowyzwoleńczej Polaków jest wyjątkowe. To nie tylko zwycięstwo w wojnie polsko bolszewickiej zwane Cudem nad Wisłą i nie tylko kampania napoleońska z 1812 roku ale również triumf sprzed dwustu lat wcześniej – a mianowicie zdobycie Moskwy w 1612 roku stanowiły o specjalnym traktowaniu relacji polsko – rosyjskich przez takich artystów jak Kossakowie. W tym względzie nie do przecenienia zdają się być zasługi jakie malarstwo Jerzego i jego ojca Wojciecha miało dla podtrzymania i pielęgnowania dumy narodowej. Artysta malował tę scenę przynajmniej raz jeszcze, w roku 1929 zbiory MNW; porównaj: K. Olszański, Jerzy Kossak, Wrocław-Warszawa- -Kraków 1992, 51.

Polska, kolekcja prywatna