W załączeniu ekspertyza aut. dr Kazimierza Olszańskiego.

LITERATURA:
Olszański K., Wojciech Kossak, Wydawnictwo Ossolińskich 1982, il. 158.
Olszański K., Wojciech Kossak, Wydawnictwo Ossolińskich 1976, il. XII.

Przedłożony mi do rozpoznania i oceny obraz olejny (…) przedstawia Bitwę pod Stoczkiem, stoczoną 14 lutego 18311 roku w Lubelskiem przez gen. Józefa Dwernickiego z 14 szwadronami jazdy i 6 działami, zwyciężając gen. ros. F. Geismara z dywizją strzelców konnych i 24 działami. To pierwsze zwycięstwo polskie nad większymi siłami rosyjskimi miało duże znaczenie moralne. Pieśń żołnierska: Grzmią pod Stoczkiem armaty, błyszczą białe rabaty, a Dwernicki na przedzie na Moskala nas wiedzie. Hej za lance chłopacy! … śpiewana była w wojsku polskim jeszcze w II Rzeczpospolitej. Tę scenę wyobraża obraz Jerzego Kossaka, który jest repliką obrazu Wojciecha Kossaka z r. 1927, w identycznym rozmiarze. (…) Scena ta cieszyła się dużym wzięciem u odbiorców, zamówień było wiele i na Kossakówce malowano ją w latach 1920-tych, na dużych wymiarowo płótnach. Było kilka „Stoczków” Wojciecha, ten zaś obraz wykonał Jerzy w kooperacji z ojcem, ale podpisany przez samego Jerzego Kossaka. Widać tu ujęcia identyczne z Wojciechowymi, malowane równie zamaszystymi pociągnięciami pędzla i śmiałymi rzutami farb. Drobne szczegóły różnią te pracę od obrazu Wojciecha: ułan z pierwszego planu od lewej ma niedomalowany koniec lancy, zbyt duże prawe koło u armaty, ale karabinu leżącego przed tym kołem u Wojciecha brak. Inne szczegóły także ukazują pędzel Wojciechowy, co jest zresztą zupełnie naturalne w położonych tuż obok siebie pracowniach ojca i syna (…). „Stoczek” Wojciecha Kossaka z r. 1927 reprodukowałem w kolorze we wszystkich czterech wydaniach mojego albumu monografi cznego „Wojciech Kossak”, mimo pewnych zastrzeżeń peerelowskiej cenzury, przez które wtedy jednak przebrnąłem.

– z ekspertyzy autorstwa dr Kazimierza Olszańskiego

Syn Juliusza Kossaka, ojciec Jerzego oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – poetki i Magdaleny Samozwaniec – pisarki. Wojciech Kossak urodził się w Paryżu w noc sylwestrową tuż przed północą roku 1856. Ojcem chrzestnym został przyjaciel Juliusza Kossaka, wybitny francuski malarz-batalista Horacy Vernet. Pierwszym nauczycielem malarstwa był dla Wojciecha jego ojciec. Studia artystyczne odbył w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza by następnie kontynuować naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Studia przerwał roczny pobyt w krakowskim pułku c.k. ułanów. Służba w wojsku wywarła znaczny wpływ na kierunek zainteresowań artystycznych Wojciecha jako malarza – batalisty, miłośnika tematów wojskowych. Środowisko wojskowych było pierwszym odbiorcą jego obrazów, których tematem były portrety dowódców, rewie wojskowe, ataki konnicy i artylerii. Do nauki powrócił w 1877 w paryskiej École des Beaux Arts. W 1915 został mianowany profesorem batalistyki w warszawskiej SSP, z czym wiązały się jego częste pobyty w stolicy. Znamienny dla sztuki Wojciecha pietyzm w oddawaniu historycznych i kostiumowych realiów jak i niezwykła sprawność warsztatowa ma źródło niewątpliwie w latach spędzonych w pracowni swego ojca – Juliusza. Jednak przez wzgląd na wielość zamówień wielokrotnie powracał do tych samych tematów, którym nadawał formy realistyczne. Z powodzeniem stosował trudne skróty i skomplikowane ujęcia perspektywiczne. W licznych kompozycjach utrwalał wizerunki anonimowych legionistów, żołnierzy, równie chętnie jak wojskowe patrole, dramatyczne epizody bitewne i heroiczne potyczki. Cechą charakterystyczną sztuki Kossaka była wyniesiona z domu rodzinnego miłość do koni, których sylwetki malował z wielką wprawą i swobodą. Wojciech Kossak cieszył się ogromną popularnością wśród współczesnych. Brał udział w życiu wyższych sfer, bywał na dworze cesarskim w Wiedniu i Berlinie, błyszcząc urokiem osobistym, dowcipem i świetną prezencją. Przyjazny i życzliwy dla wszystkich był Kossak osobą pożądaną w towarzystwie a swój rodzinny dom – słynną Kossakówkę – uczynił miejscem spotkań elity ówczesnego Krakowa. Do gości Kossaków zaliczyć można najznamienitsze postaci – malarzy, pisarzy, aktorów i muzyków – Henryka Sienkiewicza, Jacka Malczewskiego, Witkacego, Juliana Tuwima czy Ignacego Paderewskiego.