Izrael, Israel Museum, No Place Like Home, 25.02. – 29.07.2017
Izrael, Israel Museum,Dada Surrealism and Beyond, 2007

Christo: Prints and objects 1963-87, wyd. Schellmann, 1988, poz. 95

Bardzo trudno o pracę autorstwa Christo, która nie jest dokumentacją fotograficzną lub filmową jego większych projektów. Artysta był przede wszystkim znany z wielkich realizacji w przestrzeni jak opakowywanie wysp, nadbrzeży czy budynków. Te prace przyniosły mu popularność ponieważ zaskakiwały publiczność swoim bezkompromisowym podejściem do sztuki. Jednak istotę twórczości Christo najłatwiej zobaczyć w mniejszych pracach. Nie jesteśmy wtedy przytłoczeni skalą i potrafi my podejść z dystansem do dzieła zamiast go podziwiać ze względu na to, że realizacja i jej brawura robi na nas wrażenie. Przykładem mniejszych realizacji prac jest np. prezentowany opakowany magazyn Modern Art. Co ciekawe prace z tej serii są oznaczone edycją. Jest to procedura najczęściej wykorzystywana w fotografii i grafikach, czyli tam gdzie dzieło jest powtarzalne i niejednokrotnie odbijane czy wywoływane. Ten zabieg nadaje unikatowości pracy i jej skończoność. W przypadku Christo i opakowanych gazet nie ma mowy o identycznym powtórzeniu dzieła. Składa się na to zbyt wiele zmiennych. Jednak jest to projekt artysty, który ma swój początek i koniec. Zapakowanie magazynu jest czynnością popularną, którą wykonuje nie tylko artysta ale też zwykły człowiek, który nie ma intencji tworzenia sztuki. Christo nadając edycje swoim pracom daje im znaczenie dzieła. Co więcej, gdyby artysta zapakował o jedną gazetę więcej nie byłaby ona już obiektem sztuki, byłby to po prostu magazyn w folii.

Opakowanie jako „powierzchnia” przedmiotu staje się w twórczości Christo jednocześnie znakiem niedostępnej istoty rzeczy. Nie tylko wskazuje i oznacza, ale jednocześnie mówi o niemożliwości pełnego i dogłębnego zrozumienia.
Sztuka Świata, Tom 10, wyd. Arkady, Warszawa 2006, s. 106

Christo Wladimirow Jawaszew znany szerszej publiczności jako po prostu Christo, był znanym amerykańskim artystą bułgarskiego pochodzenia. Zajmował się sztuką krajobrazu, pop artem, nowym realizmem i sztuką ziemi. W młodym wieku otrzymywał prywatne zajęcia artystyczne i wsparcie ze strony rodziców, którzy widzieli potencjał artystyczny w nieśmiałym chłopcu. Christo był szczególnie dotknięty wydarzeniami z II wojny światowej i płynnymi granicami swojego kraju. Możliwe, ze to doświadczenie wpłynęło na przyszłego artystę i jego twórczość. Podczas ewakuacji przebywał wraz z braćmi u rodziny na wiejskich wzgórzach poza miastem, gdzie Christo łączył się z naturą i rzemiosłem. Podczas gdy Bułgaria znajdowała się pod represyjnymi rządami totalitarnymi, a sztuka zachodnia była tłumiona, Christo zajmował się malarstwem realistycznym przez połowę lat 50. Swoje artystyczne wykształcenie odebrał w Soff i na Akademii sztuk Pięknych, następnie kontynuował je w Pradze i Wiedniu w pracowni rzeźbiarskiej Fritza Wotruby. Podczas pobytu we Francji zajmował się malowaniem portretów, które były jego źródłem utrzymania. W styczniu 1958 r. zaczął pakować rzeczy, które stały się jego znakiem rozpoznawczym. Pierwszym zapakowanym obiektem była puszka z farbą. Jego kolekcja opakowanych przedmiotów gospodarstwa domowego nosiła nazwę Inwentarz. W lutym 1958 r. Christo wyjechał do Paryża. W 1960 roku należał do francuskiej Grupy Nowych Realistów, która została zawiązana przez Restany’ego w mieszkaniu Yves’a Kleina. Podczas pierwszego Festiwalu Nowego Realizmu w Nicei w 1961 roku artyści oprócz pokazu prac prezentowali zdarzenia. Chcieli w ten sposób uzyskać dzieło destruktu. Członkowie grupy niszczyli krzesła, stoły, strzeli petardami. Obiekty, które powstały podczas tych destrukcyjnych zachowań, były gotowym dziełem sztuki. Była to odpowiedź francuskich artystów na popularny amerykański nurt w sztuce Pop- art. Christo pomimo olbrzymiego zaangażowania, najdalej odbiegał w swojej sztuce od członków grupy Nowego Realizmu i Pop-artu. Wiele lat tworzył wraz z żoną Jeanne-Claude niezwykłe prace, które polegały na opakowywaniu obiektów mniejszych i większych, od wysp i budynków po magazyny, drobne przedmioty oraz ludzi. Ich prace są rozpowszechniane w formie filmów i fotografii. Ten konsekwentnie powtarzalny akt pakowania miał swoje pochodzenie w kulturze masowej etykiet i opakowań. „Opakowanie jako „powierzchnia” przedmiotu staje się w twórczości Christo jednocześnie znakiem niedostępnej istoty rzeczy. Nie tylko wskazuje i oznacza, ale jednocześnie mówi o niemożliwości pełnego i dogłębnego zrozumienia.” (Sztuka Świata, Tom 10, wyd. Arkady, Warszawa 2006, s. 106). Dla Christo opakowanie stanowiło przegrodę lub zasłonę. Szczególnie widać to w pracach „Żelazna kurtyna” z 1962 roku w Paryżu i w „Kurtynie” rozwieszonej w jednej z dolin w Kolorado. Opakowanie jako ukrycie, odizolowanie. Czasem prace Christo odbiegały od standardowego zapakowania. Artysta przykrywał folią ścieżki w amerykańskich kampusach i zmuszał widzów do ustanowienie podziału na „przed” i „za”. Niektóre z przedmiotów, czy miejsc do tej pory banalnych, zapakowane nabierało charakteru sztuki „minimal art”. Innym nurtem w sztuce do którego próbowano zakwalifikować twórczość Christo to Land Art – Sztuka ziemi. Jednak artyści z tego nurt sztuki koncentrowali się na ekologii i stawiali naturę na pierwszym miejscu jako głównego bohatera. Christo natomiast badał reakcje społeczne opakowując nadbrzeże Australii czy otaczając różową folią wysepki na Florydzie. Dlatego gdyby było się zmuszonym do zakwalifikowania artysty do jednego nurtu w sztuce to skłanialibyśmy się przede wszystkim ku Pop-artowi, pomimo że w czasach twórczości Christo należał on już do przeszłości. Artysta po wieloletniej karierze artystycznej zmarł w bieżącym roku, zostawiając za sobą dokumentacje swoich większych projektów oraz opakowane drobniejsze przedmioty, które zapakowane nie tyle co utraciły swoją tożsamość ale zyskały status dzieła sztuki, który jest teraz dla nas pamiątką wielkiego artystycznego indywidualisty, jakim był Christo.