Poznań, kolekcja prywatna

Warszawa, Muzeum Narodowe w Warszawie, Marek Włodarski (Henryk Streng) 1903-1960, grudzień 1981 – styczeń 1982.

Włodarski był jednym z (…) prekursorów naszej nowoczesnej plastyki (…) Mimo, że był uczniem Legera, mimo, że niegdyś deklarował wspólnotę z surrealizmem, mimo, że próbował czystej abstrakcji, droga jego nie była podobna do drogi żadnego ze znanych mi artystów.

– Ignacy Witz („Życie Warszawy”, nr 127 z dn. 28.V.1960, s. 3.)

Powojenna twórczość Marka Włodarskiego jest też ściśle związana z Warszawą, gdzie od początku zaangażował się w nurt awangardowych przemian. Brał udział w działalności Klubu Młodych Artystów i Naukowców, uczestniczył w wystawach Sztuki Nowoczesnej. Nastąpiło też wówczas dość nieoczekiwane zbliżenie Włodarskiego do koloryzmu. Barwy na jego płótnach, przeważnie martwych naturach, stały się jaśniejsze, bardziej czyste i dźwięczne. W 1947 roku artysta po raz pierwszy spędził wakacje nad morzem, co zaowocowało ciekawym cyklem prac o tematyce marynistycznej. Do jednej z nich należy oferowana „Łeba”, powstała ok. 1955 roku. To właśnie w latach 50. Włodarski powrócił do kompozycji figuralnych ale na jego płótnach pojawiały się też prawie abstrakcyjne formy, silnie zgeometryzowane, co w oferowanym obrazie widoczne jest w postaciach kąpiących się. Podobny schematyzm w przedstawieniu figury ludzkiej znane jest m.in. z obrazu „Kobiety pozdrawiają gołąbka pokoju” namalowanego w tym samym 1955 roku i znajdującym się obecnie w Muzeum Okręgowym w Bydgoszczy. W obydwu pracach zwraca uwagę wielkie kolorystyczne wysmakowanie, harmonia i wewnętrzny ład kompozycyjny osiągnięty prostymi środkami.

Osoba Marka Włodarskiego, po latach niebytu, wraca do zbiorowej świadomości dzięki wystawom i wydawanym publikacjom, rzucającym cenne światło na postać artysty i jego myśl. A myśl Marka Włodarskiego była ze wszech miar nowatorska i jej wierny pozostał przez całe swoje życie. W 1947 roku we wstępie do katalogu wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie napisał słowa, które dziś, z perspektywy czasu, dobrze określają całą postawę twórczą artysty: „Można mówić o koniunkturze, o tendencyjnym lansowaniu i o innych przyczynach. Pewne jest jednak to, że epoka XIX wieku, która tak głęboko weszła w zagadnienia malarskie naszego czasu, skończyła się. Jakkolwiek długo będą promieniowały doskonałe dzieła artystów tego okresu i ich epigonów, nowa generacja malarzy dzisiejszych stworzy wyraz swojej epoki. Sztuka ta jest już zbyt oczywistym faktem. (…) Sądzę, że czas najlepiej pokaże, jaką drogą pójdzie sztuka jutra. Mnie się wydaje, że sukcesy odniesie tu właśnie sztuka nowatorska” (Malarstwo nowatorskie, w: Salon Warszawski ZPAP [katalog wystawy], wyd. Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1947).  

Marek Włodarski (Henryk Streng) był lwowskim artystom żydowskiego pochodzenia, jednym z głównych przedstawicieli awangardy okresu międzywojennego. Studiował w Wolnej Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie (1920-24), a następnie w Państwowej Szkole Przemysłowej, w pracowni Kazimierza Sichulskiego. W roku 1924 wyjechał do Paryża gdzie przez kilka miesięcy doskonalił się obok Ferdynanda Legera. Członek awangardowej grupy Artes (obok m.in. Jerzyego Janischa i Ludwika Lille). Jego losy bardzo silnie związane były z II Wojną Światową (Uczestnik Kampanii Wrześniowej oraz Powstania Warszawskiego, po którym więziony był w obozie Stutthof). Od lat wojennych posługiwał się pseudonimem Marek Włodarski. Związał się z warszawską Akademią Sztuk Pięknych gdzie od 1956 roku był profesorem. Jego indywidualna, eklektyczna sztuka oscylowała wokół awangardowych stylów od futuryzmu, formizmu i kubizmu poprzez surrealizm aż do fascynacji prymitywizmem. Jego obrazy są gratką dla kolekcjonerów i wzbudzają zainteresowanie nie tylko w Polsce. Jego kameralna i liryczna, a także w założeniu antyestetyczna twórczość kształtowała się głównie pod wpływem malarstwa Fernanda Légera i francuskiego surrealizmu. Ważny wpływ wywarła na niego także sztuka krakowskich formistów, którzy jako pierwsi polscy artyści wypowiedzieli walkę z akademizmem i młodopolską stylizacją. Zanim jednak Włodarski zetknął się ze sztuką nowoczesną we Francji malował obrazy przypominające w poetyce płótna Marca Chagalla. Nigdy go nie poznał, ale niezależnie był zafascynowany naiwną sztuką prowincjonalną i jarmarcznym folklorem. Włodarski bez oporów natomiast przyjął manierę Légera. Odpowiadał mu prymitywizm formy, kult przedmiotu, precyzja w określaniu jego kształtu, a także niechęć do estetyzowania. Przed wojną we Lwowie wspólnie z Otto Hahnem artyści określili się jako „konstruktywiści” i dołączyli swoje prace do wystawy sztuki prymitywów. Włodarski malował bowiem cały czas także kompozycje o zdecydowanie naiwnym ujęciu plastycznym. W przedwojennym Lwowie panował klimat i poetyka wielonarodowościowego miasteczka, a Włodarski był urzeczony jego barwną rzeczywistością. Kopiował dziesiątki szyldów o naiwnym charakterze regionalnego malarstwa, malował i rysował sceny z muzykantami, tancerzami, manekinami, cyrkowymi magikami, piwoszami. Swoje postaci wyposażał w atrybuty tej samej, cyrkowo-odpustowej kategorii. Czuć w nich było echo surrealizmu, ale świat poetycki był jego własny. W latach 1930. Włodarski nawiązał znajomość z Brunonem Schulzem, a ich spotkania i dyskusje pozostawiły w jego twórczości głęboki ślad. W obrazach z tego okresu widać charakterystyczny dla Włodarskiego sposób malowania: artysta kładł farbę bardzo fakturowo. Powojenna twórczość Włodarskiego jest też ściśle związana z Warszawą, gdzie od początku zaangażował się w nurt awangardowych przemian. Brał udział w działalności Klubu Młodych Artystów i Naukowców, uczestniczył w wystawach Sztuki Nowoczesnej. Nastąpiło też wówczas dość nieoczekiwane zbliżenie Włodarskiego do koloryzmu. Barwy na jego płótnach, przeważnie martwych naturach, stały się jaśniejsze, bardziej czyste i dźwięczne. W 1947 roku artysta po raz pierwszy spędził wakacje nad morzem, co zaowocowało ciekawym cyklem prac o tematyce marynistycznej. W latach 1950. Włodarski wrócił do kompozycji figuralnych ale na jego płótnach pojawiały się też prawie abstrakcyjne formy, silnie zgeometryzowane Jeszcze później rozmiękczył kontur malując formy bardziej biologiczne. W ostatnich latach życia dużą rolę w twórczości Włodarskiego odgrywał pejzaż.