Wrocław, kolekcja spadkobierców artysty
Depozyt Muzeum Narodowego we Wrocławiu (2022-2023)
Wrocław, własność artysty

Wrocław, Pawilon Czterech Kopuł, Muzeum Sztuki Współczesnej, Maciej Kasperski. Warstwy, 4 września – 2 października 2022.

Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 29, 45, 50.

Maciek spędził nad tym obiektem niezliczoną ilość godzin. Mimo że była to męcząca fizycznie praca, mówił mi, że powinien nazywać go „świadomością”, bo w trakcie tego procesu szlifowania, takiego mozolnego, jednostajnego wpada w pewien trans, w stan medytacji, która pozwala mu dotrzeć w głąb siebie, że ma to poczucie „tu i teraz”, swoistego uwolnienia. – Agnieszka Kasperska

(Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 14)

Piękna, kobaltowa „Świadomość” jest jednym z ostatnich projektów Macieja Kasperskiego. Pochodzi z cyklu „Warstwy” i należy do prac zrealizowanych metodą druku 3D. Grupie tej artysta przeciwstawił dzieła wykonane w tradycyjnej technice ceramicznej. Jego zamierzeniem było ukazać kontrast między przeszłością a teraźniejszością, a co za tym idzie – wzbudzić w widzu refleksje nad pradawnymi sposobami tworzenia, dzisiejszą seryjnością i upływającym czasem.

Prezentowane dzieło to mechaniczny odpowiednik ceramicznej rzeźby „Coils”, ulepionej z tysięcy glinianych wałeczków. Rozczłonkowanie i biomorficzna strukturalność „Coils” stały się punktem odniesienia dla Kasperskiego do jego projektu 3D. Cyfrowe przeformułowanie kształtów poskutkowało modelem równie złożonym, lecz bardziej uporządkowanym i symetrycznie harmonijnym. Prace nad nim trwały kilka miesięcy. Wpierw, dniami i nocami, odbywał się proces drukowania. „Rzeźba powstawała w częściach – maszyna pracowała niemal non stop. Nawet w nocy trzeba było wymieniać wkłady z filamentem (…)” – wspominała żona artysty(Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 12). Następnie Kasperski musiał skleić powstałe elementy i całość zeszlifować do gładkiej powierzchni: „(…) dodał szpachlę żywiczną z włóknem szklanym, aby ta rzeźba miała swoją odporność i mogła być prezentowana w różnych warunkach, także na zewnątrz” – tłumaczyła dalej Agnieszka Kasperska (Tamże). Wykończeniem rzeźby, już po śmierci Kasperskiego, zajął się jego kolega, Jacek Śliwiński z Wydziału Wzornictwa na ASP we Wrocławiu.

Tak narodziła się „Świadomość” – wyjątkowa, potężna i autonomiczna. Uwodząca kolorem i haptycznością gładkiej, idealnej bryły. Wyraża ona ideę nowoczesności i wyjątkową relację między artystą, maszyną i technologią. Zarazem zawiera się w niej pewna sprzeczność. Już na samym początku bowiem Kasperski zauważył, że produkcja rzeźby 3D tylko pozornie jest „nowoczesna” – nie obejdzie się bez fizycznego wkładu pracy ludzkich rąk. Co więcej, proces drukowania jest poniekąd podobny do dawnego sposobu lepienia z wałków gliny. W obu wypadkach bryła powstaje warstwowo, pasmami, co pozwala na dowolne modelowanie czy wcześniejsze zaprogramowanie.

Wszystkie doświadczone przez Kasperskiego procesy i wynikające z charakteru surowców ograniczenia układają się w fascynującą dychotomię: tradycyjna technika-nowoczesna, naturalny materiał-sztuczny, ręczne formowanie-wytwarzanie mechaniczne. „Świadomość” – największa realizacja z cyklu – jest tego sztandarowym przykładem. Jako idea XXI wieku – epoki szybkiego życia, rozwiniętych technologii, masowości produkcji i wszechobecnego plastiku, może paradoksalnie skłonić widza do zatrzymania i chwili kontemplacji, a w jej wyniku być może powrotu do dawnego balansu.

Według mnie interesujące jest pogranicze sztuki i techniki, związane z tym niuanse, zależności oraz wzajemne relacje. Momenty, w których następuje swoista wymiana energii między nimi. Czy i w jakim stopniu związane to będzie ze sztuką? – Maciej Kasperski

(Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 24)

Twórczość Macieja Kasperskiego osadza się na pograniczu rzeźby i designu, wykraczając daleko poza ramy szeroko pojętej ceramiki artystycznej. Był absolwentem Wydziału Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, broniąc dyplomu u prof. Ireny Lipskiej-Zworskiej. W 1999 roku związał się zawodowo z macierzystą uczelnią, pracując początkowo jako asystent w Pracowni Podstaw Projektowania Ceramiki. W 2007 roku obronił pracę doktorską, zatytułowaną „Między przedmiotem a obiektem”, a w 2015 roku uzyskał stanowisko profesora uczelni.

Artysta podejmował różnorodne zagadnienia dotyczące przedmiotu i jego sfery użytkowej, badając obszary z pogranicza sztuki i rzemiosła. „Poszukiwał harmonii i logiki brył, badał możliwości komponowania i fakturowania płaszczyzn, a przy tym stale pogłębiał wiedzę technologiczną i rozwijał umiejętności warsztatowe” (Rozpondek K., Warstwy znaczeń – znaczenie warstw, [w:] Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 22). Tworzył przede wszystkim prace ceramiczne, obiekty przestrzenne i instalacje. W swych realizacjach rzeźbiarskich korzystał z osiągnięć współczesnego designu. Interesowały go zarówno dawne, tradycyjne techniki warsztatowe, jak i wyjątkowe możliwości nowoczesnych technologii. Analizując zależności między formą a funkcją przedmiotu, pragnął by jego sztuka nie koncentowała się tylko na przyjemności estetycznej, ale także przekazywała treści głębsze – odnoszące się do człowieka i tego, co się z nim wiąże.

W swoim ostatnim projekcie zatytułowanym „Warstwy” skupił się na relacji tradycji z nowoczesnością. Zestawił ze sobą rzeźby wykonane w archaicznej technice ceramicznej, z projektami wyprodukowanymi metodą druku 3D. Pierwsze formował ręcznie za pomocą warstwowo układanych, glinianych wałeczków, drugie powstały mechanicznie z tworzywa sztucznego. „Glina to niezwykły materiał wykorzystywany przez ludzi od tysiącleci, związana jest z rozmaitością i zmiennością kształtów. Plastik jest tworzywem naszych czasów, w równym stopniu uwielbiany, jak i znienawidzony. I właśnie te skrajne emocje tym bardziej przyciągają moją uwagę. Połączenie tych dwóch materiałów daje mi szansę na zrealizowanie interesujących rzeźb związanych z Zeitgeistem, duchem naszej epoki” – pisał we wniosku o stypendium artystyczne Prezydenta Wrocławia, przyznane mu w 2019 roku (cyt. za: Banaś B. [red.], dz. cyt., s. 10). Cykl „Warstwy” mówi o czasie – o latach wydarzeń, doświadczeń i historii, jaka nawarstwiła się od prehistorii aż po dziś dzień. Symbolicznie jest on też ostatnią „warstwą” twórczej drogi Kasperskiego, bowiem artysta zmarł nagle, w wieku pięćdziesięciu jeden lat, nie doczekawszy finału projektu.