Polanka J., Szkice do panoramy Bitwa pod Somosierrą W. Kossaka i M. Wywiórskiego, Przemyśl 1999, s. 23
Olszański K., Niepospolity ród Kossaków, Kraków 1994, il. 311
Gruszecki A., W setną rocznicę Samo-Sierry, Katowice 1910, po s. 64

O zdobyciu wąwozu Somosierry w listopadzie 1808 r. przesądziła brawurowa szarża szwoleżerów polskich pod dowództwem J. H. Kozietulskiego, która otworzyła Napoleonowi drogę do Madrytu. Ten epizod historyczny przyciągnął uwagę Kossaka po jego powrocie z Paryża do kraju w 1883 r. Prezentowane dzieło należy do najwcześniejszych batalistycznych obrazów artysty; wyprzedza o kilka lat prace do niezrealizowanej w ostatecznym kształcie panoramy „Somosierra” (1900). Kossak stworzył w nim nowatorski, odmienny od stosowanych przez jego znakomitych antenatów – H. Verneta, J. Suchodolskiego, P. Michałowskiego i J. Kossaka – schemat kompozycyjny. W pełnej dramatyzmu scenie , na pierwszym planie przedstawił broniących się Hiszpanów. W oferowanym obrazie uderza bezbłędny rysunek postaci i koni ujętych w skomplikowanych skrótach perspektywicznych, sugestywne oddanie dynamiki ruchu, werystyczne potraktowanie rysów fizjonomicznych, odtworzenie napoleońskich mundurów i strojów hiszpańskich obrońców. J. Trepka w monografii Kossaka z 1916 r. podkreślał walory malarstwa artysty słowami: „Jego piechur, jeździec czy kanonier zawsze nosi na swej twarzy, mundurze i koniu ślady przebytych trudów … Będąc zamiłowanym jeżdżcem i żołnierzem, artysta doskonale odczuwa formy zewnętrzne konia i człowieka. Przytem zna on gruntownie psychologię żołnierza, skutkiem czego pod mundurem zawsze widzimy u niego żywego człowieka, a gdy maluje polskiego żołnierza – Polaka”, (s. 9). Omawiane dzieło zostało opisane na łamach „Kłosów” (1886, pół. 2, s. 4).

Syn Juliusza Kossaka, ojciec Jerzego oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – poetki i Magdaleny Samozwaniec – pisarki. Wojciech Kossak urodził się w Paryżu w noc sylwestrową tuż przed północą roku 1856. Ojcem chrzestnym został przyjaciel Juliusza Kossaka, wybitny francuski malarz-batalista Horacy Vernet. Pierwszym nauczycielem malarstwa był dla Wojciecha jego ojciec. Studia artystyczne odbył w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza by następnie kontynuować naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Studia przerwał roczny pobyt w krakowskim pułku c.k. ułanów. Służba w wojsku wywarła znaczny wpływ na kierunek zainteresowań artystycznych Wojciecha jako malarza – batalisty, miłośnika tematów wojskowych. Środowisko wojskowych było pierwszym odbiorcą jego obrazów, których tematem były portrety dowódców, rewie wojskowe, ataki konnicy i artylerii. Do nauki powrócił w 1877 w paryskiej École des Beaux Arts. W 1915 został mianowany profesorem batalistyki w warszawskiej SSP, z czym wiązały się jego częste pobyty w stolicy. Znamienny dla sztuki Wojciecha pietyzm w oddawaniu historycznych i kostiumowych realiów jak i niezwykła sprawność warsztatowa ma źródło niewątpliwie w latach spędzonych w pracowni swego ojca – Juliusza. Jednak przez wzgląd na wielość zamówień wielokrotnie powracał do tych samych tematów, którym nadawał formy realistyczne. Z powodzeniem stosował trudne skróty i skomplikowane ujęcia perspektywiczne. W licznych kompozycjach utrwalał wizerunki anonimowych legionistów, żołnierzy, równie chętnie jak wojskowe patrole, dramatyczne epizody bitewne i heroiczne potyczki. Cechą charakterystyczną sztuki Kossaka była wyniesiona z domu rodzinnego miłość do koni, których sylwetki malował z wielką wprawą i swobodą. Wojciech Kossak cieszył się ogromną popularnością wśród współczesnych. Brał udział w życiu wyższych sfer, bywał na dworze cesarskim w Wiedniu i Berlinie, błyszcząc urokiem osobistym, dowcipem i świetną prezencją. Przyjazny i życzliwy dla wszystkich był Kossak osobą pożądaną w towarzystwie a swój rodzinny dom – słynną Kossakówkę – uczynił miejscem spotkań elity ówczesnego Krakowa. Do gości Kossaków zaliczyć można najznamienitsze postaci – malarzy, pisarzy, aktorów i muzyków – Henryka Sienkiewicza, Jacka Malczewskiego, Witkacego, Juliana Tuwima czy Ignacego Paderewskiego.