Warszawa, kolekcja prywatna własność artystki

Jedna noga, bo po co dwie. Chciałam dodać intrygę, że on jest przede wszystkim znakiem. On jest znakiem. (…) Jest taką formą zapisu właśnie. Jest symbolem. Chyba był zawsze ze mną. Gdzieś w podświadomości. – Bożenna Biskupska (Bożenna Biskupska – Śladem Jednonogiego [katalog wystawy], wyd. Wallspace Gallery, Warszawa 2024, s. 15) Jednonogi to najbardziej wyrazisty i rozpoznawalny element w twórczości Bożenny Biskupskiej. Wieloznaczna, mniej lub bardziej człekokształtna figura, utrwalana od lat zarówno w pracach malarskich jak i rzeźbie, jest uniwersalnym bohaterem opowiadającym o egzystencjalnym dramacie człowieka. Cykl prac z Jednonogim sięga początków lat 80. To wówczas Bożenna Biskupska tworzy schematyczną postać, zbliżoną do męskiej, która pojawia się pierwotnie w serii prac malarskich by następnie zostać obiektem rzeźbiarskim. Przełomowym momentem dla tej serii stała się realizacja „Jednonogiego (Ultramaryna)” – betonowej figury o wysokości ponad 2,5 metra. W latach 90. figury Jednonogiego multiplikują się tworząc zespoły. Artystka wykonuje również pojedyncze kameralne rzeźby odlane z brązu. Prace z cyklu Jednonogi od ponad czterdziestu lat pozostają wierne swojej pierwotnej formie. Potężne, mocne słupy trwają w pozycji wertykalnej, stąpające po ziemi bądź nad nią zawieszone. I choć Biskupska nie stroniła od różnicowania materiałów to właśnie postacie Jednonogiego wykonane w betonie – dynamiczne a zarazem chłodne i szorstkie – należą do najbardziej przejmujących tworów. Milczące i oszczędne, nie przynależą im żadne atrybuty. Są indywidualnością w obrębie zajmowanej przez siebie przestrzeni, nie potrzebują niczego poza nią. Jednak zestawione w grupie również zachowują swoją niepowtarzalność. Ich istotą jest trwanie w nieustającej podróży, nie kończącym się procesie konfrontacji człowieka z przestrzenią. O Jednonogich tak pisała Karolina Kliszewska, kuratorka zeszłorocznej wystawy „Bożenna Biskupska – Śladem Jednonogiego”: „Biskupska balansując między ostatecznościami stworzyła pole swojej oryginalności, której ikoniczną postacią jest Jednonogi. To meta jednostka, powoływana maksymalnym wysiłkiem, rozpostarta pomiędzy czasem i przestrzenią, przynależna do gramatyki twórczej Biskupskiej i jednocześnie z niej wyzwolona”.

Notorycznie pracuję twórczo. Jestem uzależniona od pracy – malowania obrazów, projektów, robienia cykli rzeźb. – Bożena Biskupska

(Fantastyczny Dolny Śląsk, Sokołowsko. Bożenna Biskupska [wideo], YouTube, 4.11.2022)

 

Bożenna Biskupska jest artystką interdyscyplinarną, zajmującą się rzeźbą, malarstwem, instalacjami i realizacjami przestrzennymi. Wszystkie dziedziny, jakimi się posługuje, często korelując ze sobą współtworząc jedno dzieło. Urodziła się w 1952 roku w Warszawie w rodzinie fotografów. Swoją edukację artystyczną rozpoczęła od liceum plastycznego, by w 1970 roku podjąć studia malarskie w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu. Dwa lata później przeniosła się do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie w 1976 roku uzyskała dyplom z wyróżnieniem w pracowni prof. Tadeusza Dominika. Artystka od początku eksperymentowała z różnorodnym medium – od fotografii, poprzez kompozycje w metalu, malarstwo sztalugowe i prace na papierze, aż po tkaninę. W 1978 roku miała miejsce jej pierwsza indywidualna wystawa w Domu Artysty Plastyka w Warszawie.

Sztuka Biskupskiej oscyluje głównie wokół tematu człowieka. Interesują ją takie zagadnienia jak czas, przemijanie i nieskończoność. Z początkiem lat 80., wychodząc poza ciasne ramy malarstwa i tkaniny, zaczęła tworzyć monumentalne realizacje figuralne. Z trocin, pakuł, sizalu i żywicy formowała różne człekokształtne istotny, tworząc rozbudowane cykle takie jak „Twanie”, „Misterium czasu”, „Non omnis moriar” czy „Płytowce”. Dobór nietrwałych, organicznych materiałów symbolizować miał zarówno destrukcję i cierpienie, jak również naturalny, biologiczny cykl życia i śmierci. „Odium dramatu drugiej wojny światowej był ciągle obecny. Moje pokolenie wychowało się w takiej atmosferze i trudno było się od tego poczucia jakiegoś zagrożenia, bezwzględnego niepokoju oderwać” – wspomina w wywiadzie Biskupska (Fundacja Sztuki Współczesnej In Situ Sokołowsko, Bożenna Biskupska – Od Materii Do Materii [wideo], YouTube, 27.07.2020).

W późniejszym czasie, poprzez przekształcenie i uproszczenie formy, artystka doszła do abstrakcyjnego znaku i stworzyła wymowny, autorski symbol Jednonogiego, który posłużył jej na kolejnym etapie drogi twórczej. Z pomocą figury Jednonogiego Biskupska komponowała różnorodne, wielkoformatowe układy malarskie i przestrzenne – przedstawiała je w rzędach na płótnie niby hieroglify („Rysunek rzeźb”), odlewała w brązie jako miniaturowe rzeźby („Wytyczanie obrazu”), wreszcie budowała monumentalne instalacje („Jednonogi”). Inspirująca artystkę idea Jednonogiego tkwiła zarazem w jego ekspresyjności i wieloznaczności, rysującej się od postaci ludzkiej aż do abstrakcyjnego pojęcia-znaku.

Cały dorobek Biskupskiej potwierdza jej artystyczną dojrzałość, polegającą na konsekwentnym rozwijaniu i ponownym odkrywaniu raz obranej drogi twórczej. Wzajemnie dopełniające się malarsko-rzeźbiarskie działania artystki skutkują powstawaniem osobistych, bardzo oryginalnych prac. Jednak dla ich autorki liczy się przede wszystkim emocjonalne przeżycie: „Nie jest do końca istotne, że powstał jakiś kolejny obraz. Najistotniejsze jest to, czego doświadczyłam przy wykonywaniu tego działania, najistotniejszy jest proces – powód jest niewiadomy” – podkreśla Biskupska (Fundacja Sztuki Współczesnej In Situ Sokołowsko, Bożenna Biskupska – Od Materii Do Materii [wideo], YouTube, 27.07.2020).