Warszawa, kolekcja prywatna

Łódź, Galeria Opus, Nomana, 12 marca – 25 kwietnia 2004.

Język artystycznego przekazu Magdy Moskwy, nawet wtedy, gdy korzysta z tradycyjnych technik i ikon, jest na wskroś współczesny, ekspresyjny, silny w wyrazie – adekwatnie do potrzeb dzisiejszych odbiorców sztuki. Jak rzadko który twórca, Magda Moskwa, ożywiając obraz jako podstawowe medium artystyczne, ma szansę przywrócić mu jego metafizyczny wymiar. (Jordan W., Nomany Magdaleny Moskwy, „Tygiel Kultury” nr 7-9, 2004) Oferowany portret przynależy do grupy wizerunków tworzonych przez Magdalenę Moskwę w okresie od 1996 do 2004 roku. W tym czasie ulega krystalizacji jej sfera zainteresowań i poszukiwań artystycznych, dla których portrety w ich klasycznym wydaniu stały się koniecznym punktem wyjścia. Postacie ukazane od pasa w górę na jednolitym, gładkim tle to kobiety – anonimowe, odrealnione, o charakterystycznej bladej karnacji, migdałowych oczach i wąskich ustach. Nazywają się Nomany i są niewątpliwie znakiem rozpoznawczym wczesnej twórczości Moskwy. Ich hieratyczne, usztywnione sylwetki, o penetrującym spojrzeniu przypominają ikony. A zarazem mają siłę pogłębionego portretu psychologicznego. Nomany tworzą szczególny etap w twórczości Magdaleny Moskwy, mają bowiem w przeważającej mierze charakter autoportretowy. Artystka ukazuje w nich siebie, ale w sposób zupełnie szczególny. Są one zlepkiem różnych osób, hybrydami. Już samo tajemnicze i niedookreślone imię – Nomana – odsyła nas do uniwersalizmu tych przedstawień. Etymologii słowa można szukać w greckim „nomos”, które oznacza grupę, dzielnicę, zbiór i pochodzi od czasownika „nemein” – rozdzielać, wyodrębniać. Z tego źródła łacińskie „nomos” – imię, nazwa. Nomany są kontynuatorkami najlepszych tradycji polskiej sztuki portretu, uchwytują bowiem prawdę, która wykracza daleko poza realistyczny wizerunek. Moskwa traktuje je bardzo poważnie, z jednej strony są one do siebie podobne, z drugiej zaś każda jest niepowtarzalna, inna. Patrzące na nas z siłą i uporem kobiety o męskich rysach twarzy i topornych sylwetkach ciała, wyposażone są w groteskowo wyolbrzymione atrybuty swojej płci – infantylne kokardy w falowanych włosach, wyraźnie zaznaczone piersi, które wyglądają jak przypięte do męskich ciał. Nomany odziane są w barwne ubrania zdobione haftami i dekoracyjnymi lamówkami. Wisława Jordan w eseju poświęconym Nomanom pisze, że są one artystyczną odpowiedzią na portrety staropolskich matron – nieurodziwych, a jednak odważnie prezentujących w galeriach swoje twarze i ciała obleczone w kunsztowne stroje (Jordan W., Nomany Magdaleny Moskwy, „Tygiel Kultury” nr 7-9, 2004). Są dialogiem jaki Magdalena Moskwa prowadzi z historią i rolą kobiecych wizerunków. Kobiety są bowiem dla artystki naturalnym światem malarskich penetracji. Jej Nomany są odważne, niosą prawdę choćby była najtrudniejsza. To akceptacja przemijalności i brzydoty cielesnej we współczesnym wydaniu. Nieumalowane, blade, bez talii, o mało kobiecej sylwetce przemawiają silnym głosem. Obrazy te, ekspresyjne w wyrazie, bez wątpienia posiadają swój metafizyczny wymiar, zmuszają do refleksji nad własnym stosunkiem do cielesności i zmagań z upływającym czasem.

Twórczość Magdy Moskwy jest na gruncie polskim, a także międzynarodowym, zjawiskiem niemającym sobie równych. Obcowanie z jej pracami niesie ze sobą dwa skrajne doświadczenia – głębokiego spokoju i wyciszenia, a także niepokoju wynikającego z dotykania przez artystkę innego wymiaru, rzeczywistości wymykającej się rozumowej analizie. (fragment tekstu towarzyszącego wystawie Magdy Moskwy, laureatki Nagrody im. Jana Cybisa za rok 2020: Magda Moskwa. Czasem ogarnia mnie spokój) Magdalena Moskwa zajmuje się malarstwem, fotografią i haftem, jest autorką obiektów-ubrań o charakterze rzeźby artystycznej. W 1994 roku była stypendystką Ministra Kultury i Sztuki. W 1996 roku ukończyła wydział Tkaniny i Ubioru w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi. Od 1997 roku uczestniczyła w licznych wystawach za granicą, m.in. w Pekinie, Strasbourgu, Amsterdamie, Wiedniu, Berlinie i Budapeszcie. W 2002 roku wzięła udział w International Young Art 2002 – pokazie sztuki najnowszej w Nowym Jorku, Tel Avivie i Amsterdamie. W kraju prace Magdaleny Moskwy można było oglądać m.in. w Muzeum Sztuki w Łodzi, warszawskiej Królikarni, w BWA Bielsko Biała, Galerii Arsenał w Białymstoku, Fundacji Galerii Foksal w Warszawie oraz Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. W latach 2008 i 2018 stworzyła kostiumy do sztuk teatralnych „Makbet” i „Otchłań” w reżyserii Mariusza Grzegorzka dla Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi. We wczesnym okresie twórczości malarstwo Magdaleny Moskwy bliskie było tradycyjnym portretom. Nie chodziło w nim jednak ani o idealizację, ani o wierne oddanie modela, który przybierał usztywnioną pozę. Artystkę interesowało ukazanie specyficznej energii portretowanego, a jego powściągliwość i sztywność pozwalała na wydobycie elementów, które inaczej mogłyby przejść niezauważone. W pewnym momencie w malarstwie Moskwy zaczęły pojawiać się fragmenty ciała. Zabieg ten artystka uważa za intymniejszą formę portretowania człowieka. Oko, dłoń, kosmyk włosów – są autentycznymi śladami ludzkiej obecności. Ciało staje się odtąd głównym tematem zainteresowań Moskwy. Nie funkcjonuje ono jednak inaczej niż jako emanacja ducha, jako ucieleśnienie warstwy psychicznej i emocjonalnej człowieka. Malowane przez Moskwę portrety nie są portretami konkretnych osób lecz posklejanymi wizerunki różnych ludzi, często również samej artystki. Od 2004 roku podobrazie płócienne Moskwa zaczęła zastępować zaprawą kredową na desce, co umożliwiło jej reliefowe opracowywanie powierzchni. Nowa technologia pozwoliła na oddanie miękkości i ciepła ciała, na zbliżenie się do jego detali i zakamarków. Obrazy te balansują na granicy abstrakcji. Inną formą dialogu artystki z ciałem są tworzone przez nią od 2008 roku obiekty-ubrania. Te sztywne kostiumy zbierające odciski ciała odczytywane są jako mentalne kombinezony, które z jednej strony więżą, z drugiej zaś ochraniają przed światem. W roku 2015 Magdalena Moskwa została uhonorowana nagrodą Gwarancje Kultury w kategorii sztuki wizualne za twórcze rozwinięcie malarskiego języka i odważne eksplorowanie tematu cielesności oraz za wyrazisty styl i bogactwo warsztatu. Z kolei w 2020 roku zdobyła Nagrodę im. Jana Cybisa. Jej prace znajdują się dziś w największych kolekcjach instytucjonalnych, m.in. w Muzeum Sztuki w Łodzi, Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie, Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Łodzi, oraz w wielu kolekcjach prywatnych.