Polswissart

Początkowo dziecięce twarzyczki Tadeusza Makowskiego modelowane były światłocieniem, uderza w nich przede wszystkim ogromna troska o oddanie ich plastyczności, fizycznego podobieństwa. Charakterystyczną cechą tych przedstawień jest pewna powaga portretowanych, zamyślenie malujące się w podniesionym spojrzeniu, rozchylonych ustach, jakby jakaś wcale niedziecinna

troska je trapiła. Już od 1920 roku następuje zmiana w sposobie postrzegania modela. Jak pisze Władysława Jaworska w monografii artysty: „(…) mniej więcej od 1920 dzieci Makowskiego to już nie biedne wiejskie popychadła: na ich twarzach pojawia się uśmiech, w oczach zamiast apatii – błysk dowcipu i ciekawości. Temu psychologicznemu zjawisku towarzyszy przeobrażenie stylistyczne. Obserwujemy przede wszystkim znaczne uproszczenie dziecięcej fizjonomii: rysunek staje się delikatniejszy, faktura gładsza, modelunek mniej kontrastowy. Twarze dzieci tracą niejako trzeci wymiar, stają się bardziej płaskie, mniej realne. Okrągły owal twarzy, okrągłe oczy powodują, że małe modele są jeszcze bardziej dziecinne, jakby „dziecinną” rysowane ręką. W gruncie rzeczy ta „dziecinna” linia, jest bardzo kunsztowna i wyrafinowana w delikatnym rytmie formy. Jej wysublimowana wrażliwość, jeszcze bardziej niż w studiach olejnych uwydatnia się w ołówkowych rysunkach z tego czasu, w których z wyjątkiem delikatnego jak mgła konturu i lekkich zacierań, nie ma żadnego cieniowania, żadnej zbytecznej kreski.” (Kraków, 1999, s. 16).

Realistyczne kształty z biegiem lat ulegały coraz głębszemu uproszczeniu by wreszcie w okresie 1928-1932 przyjąć formę marionetek, kukiełek. Nie bez wpływu dla wprowadzenia takich zmian był czas jaki Makowski spędził w Bretanii w czasie pierwszej wojny światowej, kiedy musiał opuścić Paryż. Czuł się tam tak dobrze, że do Bretanii powracał w kolejnych latach wielokrotnie. Powstawały tam wówczas obrazy przedstawiające rozbawione i beztroskie dzieci, które w swych zabaw niejednokrotnie przejmując role dorosłych skłaniały artystę do refleksji nad losem człowieka. Makowski, który przed wyjazdem do Francji zaangażowany był w działalność krakowskiego kabaretu „Zielony Balonik” jako scenograf i autor kostiumów doskonale czuł magię sceny i aktorską ekspresję. Doskonale ukazuje to oferowana akwarela „Dzieci”, w której Makowskiemu udało się uchwycić nastrój wesołej, spontanicznej zabawy, nieporadność ale też autentyczność małych aktorów. Niewątpliwie w cyklu powstałych w 1929 roku prac artyście udało się osiągnąć upragniony „wielki styl” oraz „rytm formy i jej transpozycję liryczną”. Akwarela „Dzieci”  jest wyrazem niezwykle refleksyjnej i subtelnej natury artysty, któremu bliskie były dziecięca naiwność, szczerość uczuć, fantazja i radość.     

Łódź, Muzeum Miasta Łodzi, depozyt od 2010 roku
Warszawa, kolekcja Krzysztofa Musiała
Warszawa, Galeria Marek
Paryż, kolekcja Jeana Arona

Łódź, Muzeum Miasta Łodzi, Galeria Mistrzów Polskich, ekspozycja stała od 2010 roku
Poznań, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Zapisy Przemian. Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała, maj - czerwiec 2008.
Kraków, Muzeum Narodowe w Krakowie, Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała, marzec - kwiecień 2008.
Warszawa, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki w Warszawie, Zapisy Przemian. Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała, grudzień 2007 - luty 2008.
Szczecin, Muzeum Książąt Pomorskich w Szczecinie, Zapisy Przemian. Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała, październik - grudzień 2007.
Wrocław, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Zapisy Przemian. Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała, wrzesień - październik 2007.

Zapisy Przemian. Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała [katalog wystawy], red. Ilkosz B., Wrocław 2007, s. 164, poz. 57.

Było w nim coś z niewinnego dziecka – jakaś świeżość, niewinność, a jednocześnie to był bardzo wykształcony człowiek.
– Marcel Gromaire

Tadeusz Makowski to jeden z najbardziej rozpoznawalnych polskich malarzy XX wieku. Postawa artystyczna Makowskiego ukształtowała się w początkowym okresie pod wpływem symbolistycznego malarstwa pejzażowego Stanisławskiego, zaś twórczość Mehoff era przekazała mu zrozumienie istoty rysunku jako środka ekspresji i zamiłowanie do dekoracyjnej, secesyjnej stylistyki. Artysta na przełomie 1908 i 1909 r. wyjechał do Paryża, gdzie pozostał do końca życia. Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu. Brał udział w Salonach: Niezależnych, Tuileries, Jesiennym i De L'Oeuvre Unique. Jego zainteresowania scenografią teatralną przejawiły się w wykonywaniu kukiełek dla krakowskiego kabaretu "Zielony Balonik". W Paryżu zafascynowała artystę klasycyzująca, symboliczna sztuka Puvis de Chavannes'a. Około 1911 przejął od Le Fauconniera i kubistów zwartą konstrukcję obrazu i geometryzujące traktowanie form; kształt wydobywał jednak światłocieniowym modelunkiem i obrysowywał wyrazistym konturem. Na jego twórczość silnie wpłynęła podróż do Bretanii oraz postimpresjonistyczna sztuka Ślewińskiego. W 1918 pojawił się w obrazach Makowskiego motyw kluczowy dla jego dalszej twórczości - postać dziecka. Artysta malował wówczas liryczne, naiwne w wyrazie wizerunki dzieci w pastelowych, wysmakowanych tonacjach. Około 1920 powstały inspirowane sztuką Pietera Bruegla St. rozległe pejzaże ożywione sztafażem i utrzymane w zmatowiałej kolorystyce z przewagą brązów i zieleni. Rok 1928 stanowił istotną cezurę w twórczości artysty. Skrystalizował się wówczas jego indywidualny styl obrazowania, niepowtarzalny w kontekście sztuki europejskiej. wykształcił wtedy własny, charakterystyczny i łatwo rozpoznawalny styl łączący echa kubizmu, fascynację sztuką ludową i malarstwa artystów naiwnych. W latach 1929 – 30 Makowski tworzył liczne kompozycje olejne, akwarelowe, rysunkowe z przedstawieniami dzieci. Należą one do dojrzałej i artystycznie wysublimowanej fazy twórczości Makowskiego, w której artysta uprościł kształty, sprowadzając je do trójkątów, walców i stożków, liniom nadał moc i wyrazistość. Prócz malarstwa sztalugowego, akwareli i rysunku Makowski uprawiał techniki graficzne - drzeworyt, akwafortę i litografię. Zajmował się ilustrowaniem książek i projektowaniem okładek; ozdobił drzeworytami wydane w 1925 w Paryżu „Pastorałki” Tytusa Czyżewskiego. Pisał ponadto wiersze, opowiadania i teksty z zakresu teorii sztuki.