Polswissart

Zasadniczą cechą twórczości Jana Berdyszaka było od samego jej początku punkt styczny sztuki i rzeczywistości. Eksplorował artysta tę tematykę również w malarstwie olejnym, czego przykładem jest oferowana praca XXVI z 1963 roku. Lata 60. Były czasem intensywnych pełnych entuzjazmu poszukiwań, w trakcie których ciągłym przeobrażeniom ulegały obiekty, pytania, które sobie stawiał, konkretne zadania – ale, jak zauważa Zbigniew Taranienko (Taranienko Z., Z potoczności, w: „Sztuka i filozofia” 1996, nr 11, ss. 113 – 123) pozostawała w Berdyszaku ciągle chęć wyswobodzania się także z nowych reguł i konieczność nieustannej ewolucji. Kompozycja olejna XXVI z 1963 roku bezpośrednio poprzedza i zapowiada badania nad całością i fragmentarycznością, nad „resztą reszt”, jak sam nazywał interesujące go kwestie artysta. W obrazie tym skupia jednak swą uwagę na innym od przestrzeni aspekcie a mianowicie na wzajemnym stosunku między figurami zbudowanym dzięki układowi barwnemu – czysto malarskiemu – a co za tym idzie na ogólnym oddziaływaniu na odbiorcą takiej kompozycji. Uwagę widza koncentruje artysta na zamierzonym przez siebie problemie (relacji poszczególnych figur i fragmentów) dzięki podstawowemu narzędziu artysty jakim jest kolor, barwa. W krótkim czasie pierwszej połowy lat sześćdziesiątych powstała seria takich malarskich prac Berdyszaka, które stanowią autonomiczny cykl stanowiący jednak nierozerwalną część pewnej logicznej i konsekwentnie realizowanej drogi jaka charakteryzuje całą twórczość poznańskiego artysty. Etap ten scharakteryzowała Bożena Kowalska pisząc: „Nie tylko w malarstwie temperą i gwaszem na kartonie i tekturze, ale też w malarstwie realizowanym w dużych formatach olejem na płótnie, zaczął stosować Berdyszak swobodne wycinanie i zestawiane ze sobą formy. Pojawiają się koła, lub kształty zbliżone do kół i półkoli, łączone ze sobą w układach wertykalnych. Zbudowanie układami barwnymi ich powierzchni decydowało o wzajemnym stosunku między nimi i ogólnym rezultacie oddziaływaniu kompozycji. W zależności od dominowania w układzie barwnym: pionów czy poziomów, form agresywnych i rozczłonkowanych czy spokojnych, ujednoliconych albo wreszcie zaznaczonych fragmentów półkoli na obu powierzchniach zespolonych kół, z domyślnym środkiem na ich styku – koła podwójne odpychały się lub przyciągały, płynnie przechodziły w siebie, lub ulegały rozbiciu. W niezliczonych rysunkach kolejnych tomów swoich szkicowników, około stu studiach, kolażach, realizacjach w temperze i gwaszu a wreszcie w osiemnastu wersjach obrazów olejnych, pracował Berdyszak nad dwoma tematami podstawowymi. Pierwszy – stanowił układ, w którym łączył dwie formy kół w sposób tektoniczny przez powtarzalny element pionowy, przy czym wiązał je także kolorystycznie. Drugim była destrukcja kół jako formy i ich wzajemne rozbicie, mimo konstrukcyjnego zespolenia.” (Kowalska B., Jan Berdyszak, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1979, s. 37)

Warszawa, kolekcja prywatna
Monako, kolekcja prywatna
Zakup od artysty

Bydgoszcz, Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego, Sztuka Współczesna z kolekcji Wojciecha Fibaka, 2018.

Sztuka współczesna Wojciecha Fibaka, red. Woźniak M., wyd. Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2018, s. 70.

Jan Berdyszak był rzeźbiarzem, malarzem i teoretykiem sztuki. W latach 1952-58 studiował rzeźbę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych. W latach 1984–1987 pełnił funkcję prorektora tej uczelni. W latach 1961-1981 zajmował się scenografi ą w Teatrze Marcinek i Teatrze 5. Artysta jest laureatem m. in. Nagrody im. Jana Cybisa (1978), Krzyża Kawalerskiego (1988) i Krzyża Ofi cerskiego Orderu Odrodzenia Polski (2001). Otrzymał również Doktorat Honoris Causa Akademii Sztuk Pięknych w Bratysławie (1999). Od początku twórczość artysty skupiała się na zagadnieniach przestrzeni. Jego prace łamią wszelkie konwencje tradycyjnego warsztatu malarza. Okrągłe blejtramy, wycięcia w płótnie, kompozycje wieloczęściowe, kompozycje – obiekty – poszukiwania te służyły zobrazowaniu pojęcia otwartości i nieskończoności, konfrontacji obrazu z jego otoczeniem. Bez względu na formę jaką przyjmuje dzieło wyróżnikiem twórczości Berdyszaka pozostaje analityczna postawa, naukowy charakter i konsekwencja w realizowaniu koncepcji.