Polswissart

Kossak wydobył z krakowskiego ludu niektóre jego cechy z tak dosadną, ścisłą, nie zachwianą charakterystyką, że te jego obrazy, poza swoją wartością artystyczną mogą być i są dokumentami etnologicznemi, nie dającej się zakwestyonować wiarogodności. Malował on ten lud ze szczególnem zamiłowaniem (…)

– Stanisław Witkiewicz (Witkiewicz S., Juliusz Kossak, Warszawa – Lwów 1906, s. 255)

Krakowski okres twórczości Juliusza Kossaka przypadł na ostatnie trzydzieści lat jego życia i postrzegany dziś jest jako czas najdojrzalszego i najbardziej cenionego malarstwa protoplasty Kossaków. Szczególne miejsce zajmują w nim malowane z rozmachem akwarele ilustrujące życie ludu wiejskiego, zwłaszcza zaś obyczajowość obfitującą w barwne obrządki. Okazały się być one niewyczerpalnym źródłem inspiracji dla doskonałego zmysłu obserwacyjnego Kossaka, który potrafił ten sam motyw podjąć wielokrotnie zmieniając układy kompozycyjne. Rozpisuje się o tym Stanisław Witkiewicz w monografii poświęconej artyście: „Ile Kossak świetnego talentu pokazał w tych wszystkich swoich weselach, jadących po gościńcach podkrakowskich, z brzękiem dzwonków, z dudnieniem basów, piskiem skrzypiec, wrzaskiem, śmiechem i śpiewem. Temat ten powtarzany tyle razy, tylko dzięki niewyczerpanej pomysłowości, niestrudzonej obserwacyi i poczuciu życia Kossaka, za każdym razem, bądź co bądź, wygląda inaczej i przedstawia mnóstwo interesujących i świetnych motywów malarskich, w pysznych figurach ludzkich, doskonałych koniach chłopskich, lub też w pejzażu, który Kossak z takim charakterem odtwarzał” (Witkiewicz S., Juliusz Kossak, Warszawa – Lwów 1906, ss. 254-255)

Warszawa, kolekcja prywatna
Polswiss Art, aukcja 11.12.2018, poz. 4 
Polska, kolekcja prywatna
Polswiss Art, aukcja 12.03.2014, poz. 37

Literatura:
Różalska J., Polski wachlarz malowany 1850-1914, Warszawa 2006, ss. 73-74, il. 39.
Olszański K., Juliusz Kossak, wyd. Kossakiana, Kraków 2000, s. 252.
Olszański K., Juliusz Kossak, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk -Łódź 1988, ss. 88, 125, nr 585. il. 585.
Witkiewicz S., Juliusz Kossak, Warszawa 1912

Juliusz Kossak był jednym z najpopularniejszych artystów polskich XIXw, niezrównanym kontynuatorem najpiękniejszych tradycji polskiego malarstwa batalistycznego i historycznego. Malarz, rysownik oraz akwarelista urodził się w Nowym Wiśniczu niedaleko Bochni w 1824 roku. Pierwsze lekcje w kierunku edukacji artystycznej rozpoczął we Lwowie u Jana Maszkowskiego równolegle studiując prawo na tamtejszym uniwersytecie. Pod koniec pierwszej połowy XIX wieku obserwował życie codzienne oraz obyczaje arystokracji na dworach w Małopolsce oraz ziemiach wschodnich. Znajomość z Piotrem Michałowskim wzmocniła w nim zainteresowanie końmi które to obserwował podczas wyścigów, polowań czy też przejażdżek. Swą patriotyczną postawę Kossak zaakcentował uczestnicząc we lwowskiej Wiośnie Ludów w 1848 roku. Zapoznanie się z największymi kolekcjami europejskiej sztuki podczas pobytu w Petersburgu zainspirowało artystę w kierunku malarstwa batalistycznego oraz scen myśliwskich. Do roku 1855 kiedy to poślubił Zofię Gałczyńską artysta często podróżował pomiędzy Lwowem, a Warszawą odwiedził także Wiedeń oraz Węgry. Do roku 1860 mieszkał w Paryżu gdzie związał się z takimi malarzami jak Leon Kapliński, Henryk Rodakowski oraz przede wszystkim Józef Brandt. Jako główny element kształtujący warsztat Kossaka uznaje się wpływ angielskiej grafiki hippicznej. Wraz z powrotem do Warszawy artysta zdobył wielką popularność za sprawą ilustracji do takich czasopism jak „Tygodnik Ilustrowany” (którego był kierownikiem działu artystycznego) czy „Przyjaciel dzieci”. Artysta przedstawiał w nich sielankowe sceny z życia ówczesnego ziemiaństwa czy też bohaterskie dzieje polskich rycerzy. W roku 1869 artysta wraz z braćmi Gierymskimi - Aleksandrem i Maksymilianem, a także Józefem Brandtem doskonalił swój kunszt w atelier popularnego batalisty Franza Adama. Kossak ostatecznie zamieszkał w Krakowie, w którym to zaznaczył swoją pozycję jednego z najlepszych malarzy historycznych, scen rodzajowych oraz portretów reprezentacyjnych. Juliusz Kossak jest protoplastą wybitnego rodu w skład którego wchodzili: malarze Wojciech oraz Jerzy, a także pisarki Zofia, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska i Magdalena Samozwaniec.

Poprzez obserwację natury czy też wielkich europejskich mistrzów malarstwa, artysta będący w głównej mierze samoukiem, stał się punktem odniesienia wielu polskich akwarelistów. Jako element wyróżniający kunszt Kossaka uznaje się mistrzowskie opanowanie techniki akwarelowej, nienaganny warsztat oraz świetny rysunek. Podejmowana przez malarza tematyka zdecydowanie stawia go w gronie koryfeuszy kultury polskiej. Malarstwo Kossaka w trudnej sytuacji historycznej kraju służyło do podnoszenia na duchu oraz kultywowania polskości. Jego wielkie bitwy wybitnych polskich wodzów, sceny rodzajowe polskiej wsi, a także sceny polowań oraz przejażdżek konnych rodzimej szlachty krzepiąco działały na tęskniące za wolnością serca rodaków. Jako element inspiracji Kossak ochoczo sięgał do twórczości Wincentego Pola. Elementem centralny dla sztuki artysty zawsze pozostawał koń, był on motywem przewodnim we wszystkich okresach oraz tematach twórczości malarza. Zawsze świetnie wyrzeźbiona oraz perfekcyjnie namalowana sylwetka konia, została uznana jako symboliczny element polskości. Stylistyką pochodzącą z angielskich rycin nacechowane były sceny wyścigów oraz polowań w których to dominuje sztywność rysunku oraz schematyzm kompozycji. Doskonałość budowy oraz zachowań konia Kossak zaczerpnął z obserwacji jakie prowadził na paryskich ujeżdżalniach, czy też placach służących do musztry. Malowane po powrocie do kraju portrety reprezentacyjne nacechowane były wysmakowaną tonacją barw poruszającą się wokół zieleni, szarości, brązów oraz błękitu. Za szczyt możliwości artysty uznaje się pierwszą połowę lat 70-tych XIX wieku kiedy to w sposób wirtuozerski stosował techniki akwarelowe.

W 1911 roku powstało studium monograficzne o Juliuszu Kossaku, sporządzone przez StanisławaWitkiewicza, zakończone słowami, które wydaja się być kwintesencją sylwetki twórczej artysty: Jego cechy i zalety artystyczne są zadziwiające, jego twórczość zdumiewa ogromem prac dokonanych, siła i żywotność jego zdolności jest niespożyta, trwa do ostatniej chwili życia, do ostatniego tchnienia z tą samą niepohamowaną energią i blaskiem świeżości i młodości.