Polswissart

Oferowana rzeźba „Leżąca” (1933-34) należy do wczesnego, modernistycznego okresu w twórczości Wicińskiego. Nosi ona znamiona twórczości Xawerego Dunikowskiego, którego artysta był uczniem. Znać w „Leżącej” również wpływ przestrzennych koncepcji kubizmu i neoplastycyzmu. Kształty przedstawionej postaci kobiety są syntetyczne, geometryzujące i jakby rozbite. Wiciński w swej twórczości odrzucał naturalizm, jako wąski sposób możliwości wyrażania świata. W swoim brulionie notował: „Radość odkryć, form zmysłowych wzroku, ruchu człowieka w przestrzeni. Rzeźba wzroku, a nie wspomnienie minionej chwały, czy wspomnień życia. Odrzucam patos historyczny, a nie patos historii. Materia kształtująca, która jest skupioną energią plastyczną. Rzeźba staje się punktem wyjścia w życiu wzrokowym widza” (Wystawa rzeźby i rysunku Henryka Wicińskiego [katalog wystawy], wyd. Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 1962, s. nlb). Henryk Wiciński, którego credo polityczne i artystyczne można by streścić w słowie „postęp”, który – jak pisała jego przyjaciółka Maria Jarema – był „człowiekiem swego czasu”, „geniuszem predestynowanym do odczucia podskórnych prądów epoki i do świadomego jej przeżywania” – nie odcinał się od osiągnięć kubizmu, formizmu, konstruktywizmu. Z tego myślenia wyrosły jego pierwsze rzeźby, takie jak „Leżąca”. Oparł się jednak w nich na własnym sposobie myślenia, na zasadach fizjologii wzroku, próbując uchwycić i określić formy wnikania w siebie poszczególnych elementów bryły. „Tą własną koncepcją otworzył nowy problem rzeźby. (…) Człowiek, który rozumiał swój czas” pisała w katalogu wystawy w Zachęcie Maria Kosińska. Przez przedwczesną śmierć, spowodowaną gruźlicą, Henryk Wiciński nie zdążył zrealizować wszystkich swych zamierzeń. Pozostała jednak jego myśl, która jest otwarta do dziś.

Poznań, Galeria Piekary, Hommage à Józef Chrobak - wokół pamięci Grupy Krakowskiej, 20.11-23.12.2020 (odlew) .
Kraków, Kamienica Szołayskich, Idzie młodość! I Grupa Krakowska, 27.09.2019-15.03.2020 (odlew).
Wrocław, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Grupa Krakowska 1932–1937, 2.12.2018–31.03.2019 (odlew).
Poznań, Muzeum Narodowe w Poznaniu, Szczeliny wolności – sztuka w latach 1945-1948/1949, 6 sierpnia – 12 listopada 2017 (odlew).
Sopot, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, Henryk Wiciński i I Grupa Krakowska 1932-1937, 3 października – 4 listopada 2007 (odlew).
Kraków, Galeria Krzysztofory, Henryk Wiciński: Stowarzyszenie Artystyczne Grupa Krakowska, 1990 (gips).
Kraków, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Awangarda artystyczna z kręgu KPP: wystawa Grupy Krakowskiej 1932-1937, maj-czerwiec 1979 (gips).
Warszawa, CBWA Zachęta, Wystawa rzeźby i rysunku Henryka Wicińskiego 1908-1943, 12 grudnia 1962 – 01 stycznia 1963 (gips).

Piłakowska M. (red.), Hommage à Józef Chrobak - wokół pamięci Grupy Krakowskiej, Galeria Piekary, Poznań, 2020, poz. kat. nr 19, s. 125 (odlew) .
Ilkosz B. (red.), Grupa Krakowska 1932-1937, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2018, s. 293 (odlew).
Piłakowska M. (red.), Twarze Awangardy. Artyści I Grupy Krakowskiej [katalog wystawy], wyd. Galeria Piekary, Verbum Sp. z o.o., Poznań 2017, s. 31 (odlew).
Szczeliny wolności. Sztuka polska w latach 1945-1948/1949 [katalog wystawy], wyd. Muzeum Narodowe w Poznaniu, 2017, s. 221 (odlew).
(Jaworska A. (red.), Henryk Wiciński i I Grupa Krakowska 1932-1937 [katalog wystawy], wyd. Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie, Sopot 2007, strona okładkowa, s. 10 (odlew).
Turowski A., Budowniczowie Świata. Z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej, wyd. Universitas, Kraków 2000, s. 322 (gips).
reprodukcja na znaczku pocztowym Poczty Polskiej z 29 października 1992
Chrobak J. (red.), Henryk Wiciński: Stowarzyszenie Artystyczne Grupa Krakowska [katalog wystawy], Galeria Krzysztofory, Kraków 1990 (gips) .
Kosińska M. (oprac.), Wystawa rzeźby i rysunku Henryka Wicińskiego 1908-1943 [katalog wystawy], CBWA Zachęta, Warszawa 1962, nlb. (gips).

Literatura:
Potocka M., Chrobak J. (red.), Awangarda artystyczna z kręgu KPP: wystawa Grupy Krakowskiej 1932-1937 [katalog wystawy], Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, Kraków, 1979, poz. kat. nr 392, s. 36 (gips).

Osobowość Henryka Wicińskiego oraz jego działalność stanowią istotne ogniwo polskiej sztuki lat 30. XX wieku. Absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, rzeźbiarz, rysownik, projektant kostiumów i scenografii teatralnych, poeta, żył zaledwie 35 lat. Zaangażowany w ruchy lewicowe był członkiem Komunistycznej Partii Polski. W 1932 roku został współzałożycielem ugrupowania artystycznego Grupa Krakowska. Współpracował z teatrem Cricot. Obok Katarzyny Kobro i Marii Jaremy był głównym przedstawicielem nurtu awangardowego w rzeźbie polskiej okresu międzywojennego. Wiciński tworzył rzeźby pełnoplastyczne i reliefy - w gipsie, wosku, rzadko w drewnie. W okresie od 1939 poświęcił się twórczości rysunkowej. Większość jego dorobku rzeźbiarskiego zaginęła. Zachowane rzeźby znajdują się w zbiorach publicznych (m.in. w Muzeum Sztuki w Łodzi i Muzeum Narodowym w Krakowie) oraz prywatnych. Ponadto przechowały się liczne rysunki tuszem i ołówkiem (głównie studiów do rzeźb), projekty kostiumów, pojedyncze akwarele oraz wiersze i listy.