Polswissart

„Posiadał Kossak wielką biegłość techniczną, dynamiczny temperament, niewyczerpaną wyobraźnię i ogromną łatwość kompozycji. Dobrze charakteryzował różne postacie historyczne oraz sylwetki i fizjonomie żołnierskie. Nie znajdziemy na jego płótnach manekinów ubranych w mundury, o ruchach marionetek. Żołnierze jego są żywi, zawsze naturalni, w chwilach tragizmu mają w sobie spokój, są twardzi i nieustraszeni, bez cienia pozy, melodramatu czy teatralnego patosu”.
(Kazimierz Olszański, Wojciech Kossak, Wrocław, 1990, s. 51)

Oferowany obraz przedstawia konsekwencje inwazji armii Napoleona na Rosję w 1812 roku. Francuski władca rozpoczął kampanię w czerwcu, jednak przedłużająca się wojna trwała aż do lutego. Napoleon nie był wraz z żołnierzami przygotowany na mroźną rosyjską zimę. Co więcej, wycofujący się Rosjanie palili wszystko, co mogłoby ułatwić życie najeźdźcom. Zimny klimat dziesiątkował napoleońską armię, co ostatecznie doprowadziło ich do odwrotu spod Moskwy.

Epopeja napoleońska była jednym z motywów szczególnie interesujących Wojciecha Kossaka. Stanowiła inspirację do wielu dzieł na przestrzeni całej jego kariery artystycznej. Nic w tym dziwnego – nie on jeden znajdował w tym okresie historycznym źródło malarskich tematów. Niezwykle barwne dzieje Napoleona były przez dekady niezwykle popularne w literaturze oraz sztuce. Kossak namalował liczne batalistyczne obrazy, przedstawiając wojny i zwycięstwa francuskiego przywódcy. Równocześnie entuzjastycznie portretował swoją wizję Napoleona, zwykle prezentowanego na koniu. W swoich dziełach szczególnie często wspominał motyw odwrotu francuskiej armii spod Moskwy. Już we wczesnym jego malarstwie może znaleźć przedstawienia tamtego zdarzenia. Kossaka musiał niezmiernie intrygować wizerunek niezwyciężonego władcy, którego pokonał nie człowiek – ale czynnik tak losowy, jak pogoda. Na ośnieżonych pejzażach ciemne sylwetki francuskich żołnierzy, walczących o przetrwanie z naturą, prezentują niezwykle dramatyczną, a zarazem melancholijną wizję z przeszłości.

Poznań, kolekcja prywatna

Syn Juliusza Kossaka, ojciec Jerzego oraz Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – poetki i Magdaleny Samozwaniec – pisarki. Wojciech Kossak urodził się w Paryżu w noc sylwestrową tuż przed północą roku 1856. Ojcem chrzestnym został przyjaciel Juliusza Kossaka, wybitny francuski malarz-batalista Horacy Vernet. Pierwszym nauczycielem malarstwa był dla Wojciecha jego ojciec. Studia artystyczne odbył w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza by następnie kontynuować naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Studia przerwał roczny pobyt w krakowskim pułku c.k. ułanów. Służba w wojsku wywarła znaczny wpływ na kierunek zainteresowań artystycznych Wojciecha jako malarza - batalisty, miłośnika tematów wojskowych. Środowisko wojskowych było pierwszym odbiorcą jego obrazów, których tematem były portrety dowódców, rewie wojskowe, ataki konnicy i artylerii. Do nauki powrócił w 1877 w paryskiej École des Beaux Arts. W 1915 został mianowany profesorem batalistyki w warszawskiej SSP, z czym wiązały się jego częste pobyty w stolicy. Znamienny dla sztuki Wojciecha pietyzm w oddawaniu historycznych i kostiumowych realiów jak i niezwykła sprawność warsztatowa ma źródło niewątpliwie w latach spędzonych w pracowni swego ojca – Juliusza. Jednak przez wzgląd na wielość zamówień wielokrotnie powracał do tych samych tematów, którym nadawał formy realistyczne. Z powodzeniem stosował trudne skróty i skomplikowane ujęcia perspektywiczne. W licznych kompozycjach utrwalał wizerunki anonimowych legionistów, żołnierzy, równie chętnie jak wojskowe patrole, dramatyczne epizody bitewne i heroiczne potyczki. Cechą charakterystyczną sztuki Kossaka była wyniesiona z domu rodzinnego miłość do koni, których sylwetki malował z wielką wprawą i swobodą. Wojciech Kossak cieszył się ogromną popularnością wśród współczesnych. Brał udział w życiu wyższych sfer, bywał na dworze cesarskim w Wiedniu i Berlinie, błyszcząc urokiem osobistym, dowcipem i świetną prezencją. Przyjazny i życzliwy dla wszystkich był Kossak osobą pożądaną w towarzystwie a swój rodzinny dom – słynną Kossakówkę – uczynił miejscem spotkań elity ówczesnego Krakowa. Do gości Kossaków zaliczyć można najznamienitsze postaci – malarzy, pisarzy, aktorów i muzyków - Henryka Sienkiewicza, Jacka Malczewskiego, Witkacego, Juliana Tuwima czy Ignacego Paderewskiego.