Polswissart

sygn.p.g. Kramsztyk Zygmunt Klinsgland żartobliwie pisał: “Un enfant terrible” mogłoby łatwo zadać Kramsztykowi takie niedyskretne pytanie: Co kocha Pan bardziej – malowane przez siebie osoby czy żyjących modeli na które to pytanie Kramsztyk bez wahania odpowiedziałby: Cóż znowu! Ależ oczywiście moje obrazy! I to dużo bardziej” (Renata Piatkowska Rozkosz w użyciu farby, katalog wystawy monograficznej, ŻIH, Galeria Sztuki Współczesnej, Warszawa 1997) Roman Kramsztyk był najstarszym synem lekarza Juliana Kramsztyka i Heleny z Fajansów. Malarstwa i rysunku uczył się początkowo w Warszawie: u Zofi i Stankiewicz, Adolfa Hersteina i Miłosza Kotarbińskiego, potem w Krakowie, gdzie zaprzyjaźnił się z późniejszymi rytmistami: Kuną, Gottliebem, Borowskim i Skoczylasem. Okres szczytowych osiągnięć Kramsztyka rozpoczyna się od około 1918 roku, obejmuje zatem twórczość w ramach stowarzyszenia Rytm. Powstawały wtedy liczne portrety, głównie przedstawicieli inteligencji i świata artystycznego. Portretował swych kolegów, m.in.: Borowskiego, Kunę, Witkowskiego i Zaka. Najbardziej cenione są prace, w których artysta ukazywał portretowane osoby w ujęciu symbolicznym. Obrazy takie nazywał, w taki sposób by podkreślić ich znaczenie i uniwersalny wymiar (Poeta – portret Jana Lechonia, Szachista – portret Bruno Winawera). Prezentowana praca niewątpliwie przedstawia osobę ważną dla artysty, ale też ogólnie cenioną. Mówi o tym poza modela, sposób przedstawienia i ubiór. Można przyjąć z pewną dozą prawdopodobieństwa, że jest to wizerunek Henryka Kuny. 

Roman Kramsztyk to jeden z najwybitniejszych twórców łączonych z międzynarodowym środowiskiem École de Paris. Malował przede wszystkim portrety, pejzaże, sceny figuralne, martwe natury, akty. Ten wielki polski artysta żydowskiego pochodzenia czerpał z doświadczeń szkoły monachijskiej pozwalając jednocześnie uwodzić się nowym awangardowym nurtom, które rozkwitały w Paryżu w początkach XX wieku. Najbliższy był mu realizm nie pozbawiony ekspresji. Tworzył w duchu nowego klasycyzmu ale pozostawał też pod silnym wpływem malarstwa Cenzanne’a co widoczne jest zarówno w technice jak i w kompozycji jego prac. Echa fascynacji twórczością francuskiego mistrza przebrzmiewają wyraźnie w pejzażach malowanych przez Kramsztyka we Francji – prezentowany „Pejzaż z Collioure” cechują architektonicznie budowana kompozycja, miękkie pociągnięcia pędzla, delikatne kontury i wygaszone kolory. Jednak malarstwo Kramsztyka niezależnie od uprawianego przezeń gatunku to przede wszystkim afi rmacja życia, radość, witalność, czuć w nich miłość do świata i ludzi. Kramsztyk wystawiał w Krakowie, Warszawie, Lwowie, Barcelonie, Paryżu i Brukseli. Uczestniczył w Międzynarodowej Wystawie Sztuka i Technika w Paryżu w 1937 i Wystawie Światowej w 1939 roku. Zmarł tragicznie w getcie warszawskim w 1942 roku.