73. Jan Berdyszak - Kompozycja kół XLVI, 1969

  • Poprzedni

    Poprzednia praca

    Kajetan Sosnowski
    - Katalipomena 32, 1976,

  • Następny

    Następna praca

    Jan Tarasin
    - Zapisy, 2000,

wszystkie obiekty

Opis obiektu

Od początku twórczość artysty skupiała się na zagadnieniach przestrzeni. „Od wczesnych lat zajmowałem się wieloma dziedzinami sztuk – malarstwem, rzeźbą, architekturą, poezją, muzyką, i dzięki temu właśnie zrozumiałem, że „zabudowujemy” naszą intencją tylko część świata, podczas gdy większa jego część, ta pusta, zabudowuje się sama. W sztuce korzystamy z obu tych części. Pomogły mi w uświadomieniu sobie tego filozofie: śródziemnomorska, hinduska, chińska” mówił artysta w rozmowie z Elżbietą Dzikowską (Artyści mówią. Wywiady z mistrzami malarstwa, wyd. Rosikon Press) Prace Berdyszaka łamią wszelkie konwencje tradycyjnego warsztatu malarza. Okrągłe blejtramy, wycięcia w płótnie, kompozycje wieloczęściowe, kompozycje – obiekty – poszukiwania te służyły zobrazowaniu pojęcia otwartości i nieskończoności, konfrontacji obrazu z jego otoczeniem. Bez względu na formę jaką przyjmuje dzieło wyróżnikiem twórczości Berdyszaka pozostaje analityczna postawa, naukowy charakter i konsekwencja w realizowaniu koncepcji.

Cykle prac „Kompozycja kół”, „Obszary koncentrujące”, „Anti nomos” i „Passe-par-tout” w zróżnicowany sposób podejmują zagadnienia pustki i przestrzeni. Fizyczny brak fragmentu dzieła, drążenie w jego wnętrzu, rozsadzanie wiążącej dzieło ramy, polaryzowanie poszczególnych jego elementów skłania do refleksji nad ważkimi a wykluczającymi się często problemami: czasowością i nieskończonością, byciem i przemijaniem, ładem i bezładem. Krytyk sztuki Andrzej Ekwiński w katalogu wystawy Jana Berdyszaka, która odbyła się w Galerii Studio (1975) zwracał uwagę na relację podporządkowującą obiekt (formę) pustce (przestrzeni): „Trzy wartości wydają się w twórczości artysty dominujące: forma, przestrzeń oraz wysoka kultura ‘myślenia plastycznego’. Forma, której znaczenie nie ma charakteru li tylko estetycznego – służy przekazywaniu idei i wyrażaniu postawy. Jest środkiem konstruującym pojęcie przestrzeni. Jej sens plastyczny jest umowny i względny. Wynika bardziej ze zmagań warsztatowych, może i inklinacji osobowych, zetknięcia się z innymi obszarami kultury pozaeuropejskiej, aniżeli z tradycji czysto malarskich”.

„Kompozycje kół” to cykl, który powstawał od 1963 do 1971 roku. Początkowo artysta dążył w nim do przełamania konwencji malarskiej prostokąta. Płótna przyjmowały kształt okręgów, które twórca ustawiał jeden na drugim. Na nich natomiast malował kontrastowe formy sprawiające wrażenie przestrzennych.

W wyniku eksperymentów podejmowanych w latach 60. oraz 70., Berdyszak wprowadził w przestrzeń rzeczywistą obrazu wycinane w płótnie otwory. Oferowana „Kompozycja kół XLVI”, praca powstała u zwieńczenia cyklu w 1969 roku, to już nie tyle obraz co obiekt oscylujący na granicy malarstwa i rzeźby. Wymowa filozoficzna wzmocniona przez chromatycznie podkreślone granice między obiektem a przestrzenią oraz precyzja w konstrukcji specjalnego blejtramu mogącego unieść kompozycję czynią tę pracę wyjątkową. Tamara Woźniak – Książek w tekście dla magazynu „Szum” z 2018 roku pisze: „Twórczość Jana Berdyszaka jest jednym z najwybitniejszych zjawisk sztuki nowoczesnej i ponowoczesnej w kraju i na świecie. Ukształtowana w wyniku dialogu między dociekaniami, intencjami a dziełami wskazuje na zdolność do wielkiej syntezy i wnikliwej analizy każdego działania artysty”   

 

 

Proweniencja

Poznań, kolekcja prywatna zakup od spadkobierców artysty

Wystawiany

Sopot, Państwowa Galeria Sztuki, Jan Berdyszak. Puste = prawie wszystko, marzec - maj 2019

Biogram artysty

Wiodącym motywem sztuki Jana Berdyszaka, jednego z najciekawszych twórców polskiej sztuki współczesnej, jest przestrzeń. Wokół tej tematyki skupiały się poszukiwania artysty od momentu ukończenia w 1958 roku studiów w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu. Przestrzeń – otaczająca, wypełniająca czy przenikająca obiekt - oraz sytuacje przez nią aranżowane towarzyszyły Berdyszakowi w zgłębianiu problematyki istoty obrazu. Od najwcześniejszych prac artysta zrywał z powszechnie przyjętymi dla malarstwa formatami, tworząc obrazy koliste pełne i fragmentaryczne. Metamorfozy te dotyczyły zarówno blejtramu jak i powierzchni płótna, która – nawet jeśli pozostawała tradycyjnie prostokątna – zapełniana była w układach pionowym bądź poziomym kołami lub ich wycinkami, resztkami. Sam Berdyszak o całej swojej twórczości, m.in. o cyklu Koła podwójne powstającym w latach 60. ubiegłego wieku, lubił mówić, że to „reszta reszt” (Zboralska K., 101 polskich artystów współczesnych. Wybitnych, uznanych, debiutujących, wyd. Artinfo, Warszawa 2019, s. 18). Od po łowy lat 60. artysta tworzył cykl Obraz strukturalny z kołem. Głównym założeniem tej przełomowej dla Berdyszaka serii ukierunkowującej niejako jego dalsze poszukiwania, stały się wewnętrzne lub zewnętrzne (w stosunku do obiektu) wycięcia o geometrycznych kształtach podkreślające istotę niewidzialnej części obrazu czyli towarzyszącej mu przestrzeni. Wraz z upływem czasu kwestia „pustego” staje się niemal równorzędna z tym co widzialne – samym obiektem. To, co fragmentaryczne, nieobecne, wycięte podkreślone zostało przez obecność mocnego konturu, ostro załamującej się jego linii, czy otworu wewnątrz obiektu. Jan Berdyszak konsekwentnie przez lata zgłębiał problematykę granicy istnienia sztuki i rzeczywistości oraz wzajemności relacji zachodzących między obiektem, przestrzenią i obserwującym widzem. W tym sensie zbliża to artystę do op-artowskich twórców takich jak Wojciech Fangor, którzy prowadzili podobne poszukiwania na gruncie zdecydowanie jednak bardziej malarskim. Berdyszak jawi się bardziej jako naukowiec, poprzez konsekwentne operowanie kolejnymi cyklami sukcesywnie analizował interesujące go aspekty. Przestrzeń jako pustka ale też jako wstęp do przezroczystości – temu tematowi poświęcił Berdyszak prace wykonywane w szkle. Instalacje te powstawały w latach 70. dając początek znanemu cyklowi Passe-partout, do którego artysta używał przezroczystych materiałów ale również drewna. Samo słowo passe-partout, oznaczające przejście ku całości, zdaje się doskonale syntetyzować poszukiwania twórcze Berdyszaka, idącego od nicości przez transparentność po to, co widzialne i namacalne – obiekt. W całym ciągu twórczym Jana Berdyszaka nadrzędna pozostaje idea i jej szczegółowa analiza, co odbywa się kosztem materiału – samego dzieła. Dlatego też z taką łatwością artysta eksperymentował z rzeźbą używając do niej nie tylko szkła czy drewna ale też blachy, emaliowanych elementów – wszystkiego co pozwalało mu na budowanie rozmaitych układów. Jedno jest pewne, twórczość Jana Berdyszaka łamie po dziś dzień wszelkie konwencje tradycyjnego warsztatu malarza. Okrągłe blejtramy, wycięcia w płótnie, kompozycje wieloczęściowe, kompozycje – obiekty – poszukiwania te służyły zobrazowaniu pojęcia otwartości i nieskończoności, konfrontacji obrazu z jego otoczeniem. Bez względu na formę jaką przyjmuje dzieło wyróżnikiem twórczości Berdyszaka pozostaje analityczna postawa, naukowy charakter i konsekwencja w realizowaniu koncepcji.

Nr katalogowy: 73

Jan Berdyszak (1934 - 2014)
Kompozycja kół XLVI, 1969


olej, tempera, płótno / 126,5 x 90 cm
sygn. na odwrocie: KOMPOZYCJA KÓŁ XLVI JAN BER DYSZ AK 1969 OLEJ TEMPERA, na blejtramiedwukrotnie powtórzony napis: 183 MOPT oraz pieczęć Kolekcji Fibak Monte Carlo


Estymacja:
120 000 - 180 000 zł ●
27 650 - 41 475 EUR
30 535 - 45 802 USD

Cena sprzedaży:
130 000 zł
29 954 EUR
33 079 USD

Aukcja Dzieł Sztuki 8 października 2019

Aukcja:
8 października 2019 r. godz. 19.00
Dom Aukcyjny Polswiss Art
ul. Wiejska 20, Warszawa

Wystawa przedaukcyjna:
20 września - 8 października 2019 r.
Dom Aukcyjny Polswiss Art
ul. Wiejska 20, Warszawa

Kontakt w sprawie obiektów:

galeria@polswissart.pl
tel.: +48 (22) 628 13 67

Licytuj online

Zlecenie licytacji

Zapytaj o obiekt   

Newsletter

Zapisując się na newsletter Domu Aukcyjnego Polswiss Art otrzymujesz: