17. Stanisław Ignacy Witkiewicz - Autoportret, 1938

  • Poprzedni

    Poprzednia praca

    Wlastimil Hofman
    - Madonna Sierotek, 1922,

  • Następny

    Następna praca

    Stanisław Ignacy Witkiewicz Witkacy
    - Portret Janiny Turowskiej-Leszczyńskiej, 1932,

wszystkie obiekty

Opis obiektu

Należy on do cyklu wizerunków własnych, jakie Witkacy sporządził w latach 1938 – 1939. (…) W dniu wykonania autoportretu pisał do swoich przyjaciół, Heleny i Teodora Białynickich- Birula: „Wszystkie moje przepowiednie się sprawdzają. Na wiosnę róbcie zapasy mąki”. Większość tych autoportretów przedstawia mężczyznę o posiwiałych skroniach, napiętych rysach twarzy i wielkich oczach intensywnie wpatrzonych w widza, jakby istotnie miał mu do przekazania niedobre wieści. W przypadku tego konkretnie wizerunku wrażenie to potęguje ciemna kotara widoczna po prawej stronie, miękko otaczająca kontur twarzy artysty i całkowicie zasłaniająca jego lewe ramię, co sugeruje chęć ukrycia się, bądź niechęć do oglądania rzeczywistości, łącznie z sobą samym. Nastrój ten osiągnął kulminację 18 września 1939 – dzień po przekroczeniu wschodniej granicy Polski przez Armię Czerwoną. Witkacy uciekał wówczas przed nadchodzącymi z zachodu Niemcami, zalazł się więc w potrzasku, z którego jedyną ucieczką było samobójstwo (…). Poza tym autoportret ma firmowe oznaczenie typu B, co zakładało wizerunek obiektywny, z wydobyciem cech charakterystycznych (…). Reasumując – jest to dzieło ze wszech miar niezwykłe i jego pojawienie się na rynku sztuki jest ważnym wydarzeniem. (dr Anna Żakiewicz w ekspertyzie do obrazu, Warszawa, 2019).

 

Biogram artysty

Lepiej jednak skończyć nawet w pięknym szaleństwie niż w szarej, nudnej banalności i marazmie.

– Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkiewicz S. I., Czysta Forma w teatrze, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1986, s. 97)

 

Stanisław Ignacy Witkiewicz – Witkacy – był pisarzem, dramaturgiem, grafikiem, karykaturzystą, malarzem, a przede wszystkim portrecistą. To jeden z czołowych przedstawicieli polskiej sztuki początku XX wieku, syn malarza i twórcy stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza. Ojciec był zdania, że tradycyjne szkolnictwo jest ograniczające, dlatego małego Stasia uczyli w domu nauczyciele pozwalający mu na samodzielne rozwijanie zainteresowań. Z jednej strony otrzymał on wykształcenie rozległe, z drugiej zaś niesystematyczne. Stało się to w dorosłym życiu artysty przyczynkiem do kąśliwych uwag zarzucających mu brak dyscypliny w logicznym formułowaniu poglądów.

W trybie przyśpieszonym skończył kurs oficerski i we wrześniu 1915 roku odkomenderowano go na front w stopniu podchorążego. Został dowódcą czwartej kompanii, a w uznaniu zasług w lipcu 1916 roku mianowano go podporucznikiem elitarnej Lejb-Gwardii Pułku Pawłowskiego. W tym samym miesiącu Witkacy został ciężko ranny podczas bitwy koło wsi Witoneż w zachodniej części Ukrainy (wśród przeciwników armii rosyjskiej były tam oddziały Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego). Na front już nie powrócił. Zwolniony z wojska pod koniec 1917 roku był świadkiem rewolucji październikowej. Zdaniem części badaczy brał w niej udział i nawet został przez żołnierzy wybrany komisarzem politycznym, choć brak na to dowodów. Sam Witkacy, powściągliwy w udzielaniu informacji o rosyjskich doświadczeniach w tamtych latach napomykał, że wśród pułkowych oficerów był jedynym, który podkomendnych nie karał cieleśnie.

Swój kunszt artystyczny młody Witkiewicz rozwijał w krakowskiej ASP w pracowni samego Józefa Mehoffera. Podobnie jak ojciec był nie tylko artystą, ale i teoretykiem – autorem m.in. teorii Czystej Formy, wedle której sztuka nie powinna naśladować rzeczywistości, lecz budzić uczucia metafizyczne, a poszczególne elementy dzieła powinny być skomponowane w taki sposób, aby jego struktura umożliwiła jednostce zaznanie „metafizycznej dziwności”.

Dość szybko jednak, bo w już w 1925 roku Witkacy zrezygnował z tak zwanego malarstwa istotnego, poświęcając się sztuce portretowej. Jego teorie nie zostały przyjęte ze zrozumieniem przez środowisko artystyczne, czuł się w związku z tym wypchnięty poza jego margines i rozgoryczony. Dał temu wyraz w powieści „Pożegnanie jesieni” (1925) pisząc: „Minęły czasy metafizycznej absolutności sztuki. Sztuka była dawniej jeśli nie czymś świętym, to w każdym razie „świętawym” – zły duch wcielał się w ludzi czynu. Dziś nie ma w kogo – resztki indywidualizmu życiowego to czysta komedia – istnieje tylko zorganizowana masa i jej słudzy. Od biedy zły duch przeniósł się w sferę sztuki i wciela się dziś w zdegenerowanych, perwersyjnych artystów. Ale ci nikomu już nie zaszkodzą ani pomogą: istnieją dla zabawy ginących odpadków burżuazyjnej kultury”.

Założył Firmę Portretową „S. I. Witkiewicz”, dla działalności której opracował szczegółowy regulamin: „Ponieważ, jak mi to kiedyś w tramwaju powiedział Axentowicz, portrecista powinien mieć nerwy jak postronki, stworzyłem sobie regulamin, który ma pozory humorystyczne, a jest wynikiem ponurych doświadczeń. (...) Dlatego przyjąłem zasadę: KLIENT MUSI BYĆ ZADOWOLONY. Wszelka krytyka i poprawki są wykluczone” (Witkiewicz S. I., Regulamin Firmy Portretowej, 11 IV 1925 r.). Jego portrety malowane pastelami i kredkami na papierze podlegały surowej typologii. Nierzadko powstawały pod wpływem silnie odurzających leków, alkoholu i narkotyków – Witkacy dokumentował swój stan firmując prace specjalnym autorskim kodem. Różnorodność stworzonych w ten sposób wizerunków jest ogromna. Fantazja i humor jakimi operował artysta sprawiają, że każdy z nich jest wyjątkowy. Działalność portretowa Witkacego przyniosła mu sławę i uznanie, stając się jednocześnie jednym z najdłużej trwających cyklów malarskich w historii polskiej sztuki nowoczesnej.

Nr katalogowy: 17

Stanisław Ignacy Witkiewicz(Witkacy) (1885 - 1939)
Autoportret, 1938


pastel, papier, tektura / 62,5 x 48 cm
sygn. p.d.: NP N_ (T. B) (Co + herb.) S. I. Witkiewicz 15/XII 1938 na odwrocie owalna pieczęć zakładu ramiarskiego: ARTYSTYCZNA WYTWÓRNIA RAM F. BRUDZIŃSKI WARSZAWA, BRACKA 18


Estymacja:
250 000 - 300 000 zł
56 307 - 67 568 EUR
61 882 - 74 258 USD

Cena sprzedaży:
300 000 zł
67 568 EUR
74 258 USD

AUKCJA DZIEŁ SZTUKI 2 CZERWCA 2020

Aukcja:
2 czerwca 2020. godz. 19.00
Dom Aukcyjny Polswiss Art
ul. Wiejska 20, Warszawa

Wystawa przedaukcyjna:
15 maja - 2 czerwca 2020 r.
Dom Aukcyjny Polswiss Art
ul. Wiejska 20, Warszawa

Kontakt w sprawie obiektów:

galeria@polswissart.pl
tel.: +48 (22) 628 13 67

ZLECENIE LICYTACJI

Licytuj online

Zapytaj o obiekt   

Newsletter

Zapisując się na newsletter Domu Aukcyjnego Polswiss Art otrzymujesz: