6. Walery Eljasz-Radzikowski - Śmierć Żółkiewskiego pod Cecorą, 1870 (Ostatnie chwile Stanisława Żółkiewskiego pod Cecorą r. 1620)

  • Poprzedni

    Poprzednia praca

    Artur Grottger
    - Pobudka (Pobudka powstańców), 1858,

  • Następny

    Następna praca

    Juliusz Holzmüller
    - Wesele krakowskie, 1913,

wszystkie obiekty

Opis obiektu

Eljasz-Radzikowski, (Jan Kanty) Walery był malarzem, ilustratorem, scenografem, fotografem i pisarzem, członkiem „szkoły monachijskiej“. W latach 1856-1862 kształcił się w krakowskiej Szkole Rysunku i Malarstwa pod kierunkiem Władysława Łuszczkiewicza. W 1858 roku zaczął zbierać materiały dotyczące historycznych ubiorów w Polsce oraz krajach ościennych od X. do XVIII w. Kontynuowany do roku 1904 zbiór (obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie) stanowił podstawę jego opracowań na temat historycznych strojów. Na początku lat 60. podróżował w Tatry, które później stały się tematem szeregu jego prac artystycznych i literackich. W latach 1863-1865 student Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, równolegle pobierał również nauki w prywatnej pracowni Franza Adama (1815-1886) oraz na kursach akwareli pod kierunkiem Theodora Horschelta (1829-1871). W okresie powstania styczniowego 1863 pracował w Monachium na zlecenie polskiego Tymczasowego Rządu Narodowego, pomagając powstańcom w powrocie do Polski. Po upadku powstania styczniowego Radzikowski do 1866 roku podróżował po Europie, głównie do Włoch. W latach 1872-1891 pracował jako nauczyciel rysunku w Gimnazjum św. Anny, a od 1877 roku w Żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Krakowie. Eljasz-Radzikowski interesował się głównie tematami historycznymi. Tematy i motywy swoich obrazów wybierał, zasięgając sugestii, porad i wsparcia pisarza Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812-1887), z którym się przyjaźnił. Odkrywał je w historycznych kronikach, pamiętnikach i wspomnieniach, w dziełach literackich i  legendach, po czym przenosił je na swoje historyczno-rodzajowe i batalistyczne płótna: „Męczeństwo św. Wojciecha“ (1862), „Bitwa pod Racławicami“ (1862), „Długosz jako nauczyciel synów Kazimierza Jagiellończyka“ (ok. 1864), „Mikołaj Kopernik na łożu śmierci“ (1869), „Obrona Krakowa przed Szwedami przez Stefana Czarnieckiego“ (1878) i „Wjazd Jana III do oswobodzonego Wiednia“ (1883).

Jak wynika z listów Walerego Eljasz-Radzikowskiego pisanych do Józefa Ignacego Kraszewskiego szkic olejny do oferowanego obrazu powstawał od połowy roku 1868 a ostatecznie ukończony został dwa lata później (Przybyszewski W., Tajemnice kolekcji dzieł sztuki Aleksandra Orłowskiego z Podola i Michała Orłowskiego z Wołynia, w: „Spotkania z Zabytkami”, 2019, nr 1-2, s. 17). W 1870 roku malarz wysłał szkic do Wiednia, na Konkurs Kompozycyjny Austriackiego Towarzystwa Sztuk Pięknych. Mimo nieznanej w tamtejszym środowisku tematyki został on wysoko oceniony a jury przyznało Radzikowskiemu nagrodę, zamawiając u artysty powtórzenie kompozycji w technice olejnej, z przeznaczeniem do wiedeńskiego Kunstvereinu (ibidem, s. 27). Po blisko 150 latach dzieło „Śmierć Żółkiewskiego pod Cecorą” trafiło na aukcję w Niemczech, skąd w polskiej kolekcji prywatnej przetrwało do dnia dzisiejszego.

„Śmierć Żółkiewskiego pod Cecorą”, określana przez Radzikowskiego w listach również pod tytułem „Ostatnie chwile Stanisława Żółkiewskiego pod Cecorą r. 1620”,  ilustruje epizod z wojen polsko tureckich 1620 roku. Głównym bohaterem kompozycji jest Stanisław Żółkiewski (1547-1620), wielki hetman koronny, jeden z największych dowódców wojskowych w historii Polski. Zasłynął jako zwycięzca w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Imperium Osmańskiemu i Tatarom, ale był także znakomitym pisarzem i pamiętnikarzem. Na wieki chwałą okrył się pod Kłuszynem, gdzie pokonawszy znacznie silniejsze siły rosyjsko-szwedzkie otworzył Polakom drogę na Moskwę. Żółkiewski, raczej żołnierz niż polityk, był wzorem obywatela i wielkiego patrioty. Pozostawił pamiętnik będący ucieleśnieniem staropolskiej prozy - "Początek i progres wojny moskiewskiej".

Toczona od 18 września 1620 roku w okolicach Cecory (dzisiejsza Rumunia) walka polskich wojsk pod dowództwem hetmana Stanisława Żólkiewskiego z siłami osmańsko-tatarskimi zakończyłaby się zwycięstwem Polaków, gdyby nie niesubordynacja żołnierzy. 7 października Tatarzy wykorzystali chwilową słabość polskiego wojska i przypuścili ostateczny atak, który zakończył się klęską Polaków. Stanisław Żółkiewski zginął walcząc do końca. Jego głowę Turcy zawiesili nad wejściem do pałacu sułtańskiego w Stambule, skąd wykupiła ją żona, Regina. Po ośmiu dniach pochodu dniem i nocą, napady wszelkie na tabor zwycięsko odpierając, stanął już hetman dnia 6go października nad Dniestrem bez wielkiej szkody. Czego atoli nie mogła dokazać przemoc nieprzyjacielska, to dokonała swawola i niekarność własnego żołnierstwa. Opuszczony od wojska hetman z garstką tych co mu wiernymi pozostali do ostatka walcząc, znaleziony był na pobojowisku z nadrąbaną ręką i głową uciętą pisał XIX wieczny historyk August Bielowski (Pisma Stanisława Żółkiewskiego Kanclerza Koronnego i Hetmana, Lwów 1861, s. LVI). Trzeba podkreślić, że Żółkiewski wykazał się w czasie całej kampanii wyjątkową, jak na człowieka 73-letniego, siłą fizyczną i duchową. Zapobiegł unicestwieniu armii 20 września i gdyby nie swawola żołnierska, udałoby mu się uratować wszystkich, których miał pod komendą. Gdyby dotarł do Mohylowa i okopał się, byłby uratowany, bowiem po polskiej stronie Dniestru szykowano się do udzielenia pomocy.

Obrazy olejne autorstwa Eljasz-Radzikowskiego należą do wielkiej rzadkości na rynku aukcyjnym. Twórczość artysty, będąca rezultatem niepośledniego warsztatu malarskiego i dbałości o zachowanie prawdy historycznej w przekazie, wzbudza ogromne zainteresowanie miłośników i kolekcjonerów XIX wiecznego malarstwa polskiego.

Proweniencja

Polska, kolekcja prywatna
Van Ham, aukcja 15.05.2009, poz. 225
Niemcy, kolekcja prywatna
Wiedeń, Kunstverein (od 1870 r.)

Reprodukowany

Przybyszewski W., Tajemnice kolekcji dzieł sztuki Aleksandra Orłowskiego z Podola i Michała Orłowskiego z Wołynia, w: „Spotkania z Zabytkami”, 2019, nr 1-2, s. 18.

Nr katalogowy: 6

Walery Eljasz-Radzikowski (1841 - 1905)
Śmierć Żółkiewskiego pod Cecorą, 1870 (Ostatnie chwile Stanisława Żółkiewskiego pod Cecorą r. 1620)


olej, płótno / 106 x 145 cm
sygn. u dołu: Walery Eljasz 1870 w Krakowie
na odwrocie papierowa nalepka z opisem w języku niemieckim


Estymacja:
400 000 - 600 000 zł
85 837 - 128 756 EUR
97 088 - 145 632 USD

Cena sprzedaży:
460 000 zł
98 713 EUR
111 651 USD

Aukcja Dzieł Sztuki 7 grudnia 2021

7 grudnia 2021 godz. 19.00
Dom Aukcyjny Polswiss Art
ul. Wiejska 20, Warszawa

wystawa przedaukcyjna:
19 listopada – 7 grudnia 2021 r.
Galeria Domu Aukcyjnego
ul. Wiejska 20, Warszawa

Wystawa czynna:
od poniedziałku do piątku w godzinach 11-18
oraz w soboty i niedziele w godzinach 11-15

Zapytaj o obiekt   

Newsletter

Zapisując się na newsletter Domu Aukcyjnego Polswiss Art otrzymujesz: