Polswissart

Łatwiej mi malować, niż mówić. U mnie obraz jest formą wypowiedzi, malarstwo to mój sposób na życie i nie chodzi tylko o to, że to mój sposób zarabiania, nie – malując, komentuję rzeczywistość i wyrażam siebie. Tyle.

– Edward Dwurnik (Czyńska M., Moje królestwo. Rozmowa z Edwardem Dwurnikiem, wyd. Czarne, Wołowiec 2016, s. 11.)

W drugiej połowie lat 80. Edward Dwurnik odnosił wiele sukcesów międzynarodowych, wystawiając m.in. w Museum Moderner Kunst w Wiedniu a rok później w waszyngtońskim Hirshhorn Museum and Sculpture Garden. Reprezentował też Polskę na XIX Biennale w Sao Paolo w Brazylii. W 1987 roku Muzeum Narodowe we Wrocławiu zorganizowało artyście indywidualny pokaz, którego kuratorem został Mariusz Hermansdorfer.

Syców - miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, należące do aglomeracji wrocławskiej, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Syców. Namalowany przez Dwurnika w 1987 roku widok Sycowa, należący do cyklu „Podróże autostopem” oznaczonego rzymską cyfrą IX, powstał najprawdopodobniej w czasie pobytu artysty na Dolnym Śląsku. „Podróże autostopem”, czyli widoki miast z lotu ptaka, to najdłużej tworzony i najliczniejszy cykl malarski Edwarda Dwurnika. Rozpoczęty w 1967 roku trwał nieprzerwanie aż do śmierci artysty w 2018 roku. Punktem wyjścia dla prac z tej serii była twórczość Nikifora Krynickiego. Dwurnik przejął, a następnie rozwinął i rozbudował sposób, w jaki Krynicki malował miejską i podmiejską zabudowę, drzewa, pola i ludzi —  uproszczony i płaski, bazujący na barwnej plamie obwiedzionej ciemniejszym konturem. Pierwsze obrazy Edwarda Dwurnika z tego cyklu przypominają zwielokrotnione kompozycje Nikifora, ale już w drugim i trzecim roku pracy Dwurnik nadaje zabudowie trójwymiarowość i mnoży motywy nieobecne u Nikifora. W latach 90 w ramach „Podróży autostopem” powstają dwie nieoficjalne pod-serie: tzw. „miasta diagonalne” i „niebieskie miasta”.  

Twórczość Dwurnika charakteryzuje niespotykana wręcz płodność a ilość namalowanych przezeń obrazów idzie w tysiące. Poszczególne prace, skrzętnie przez artystę inwentaryzowane w cykle i posiadające własne numery, tworzą niezwykle spójną artystycznie panoramę. Niemniej jednak w mnogości pozostawionych przez niego dzieł na szczególną uwagę zasługują obrazy malowane u szczytu kariery, to znaczy w latach 70. i 80. XX wieku. Do serii cieszących się największym powodzeniem wśród kolekcjonerów należą bez wątpienia XV. „Sportowcy” oraz XVI. „Robotnicy”. Nie ustępują im IX. „Podróże autostopem”, które zwłaszcza w latach 80. zachwycają rozbudowaną i bogatą w detale kompozycją, barwnością inspirowaną Nikiforowymi akwarelkami, wreszcie narracyjnością przedstawianych scen. Główną ulicą Sycowa wiodącą do rynku zmierza milicyjny radiowóz. Tłumy gapiów zgromadzone wzdłuż krawężnika towarzyszą temu przejazdowi. Czy funkcjonariusze zmierzają w stronę placu, do którego od prawej strony nadciągają demonstranci niosący transparenty? Ktoś gdzieś jedzie na rowerze, gdzie indziej przechodnie stoją w małych grupkach oddani rozmowie. Zapis miejskiego życia w trudnej epoce lat 80. Dwurnik z właściwą sobie ostrością obserwacji prowadzi ów swoisty dziennik ilustrujący codzienność polskiego społeczeństwa u schyłku PRL.     

Niemcy, kolekcja prywatna

Łatwiej mi malować niż mówić. U mnie obraz jest formą wypowiedzi, malarstwo to mój sposób na życie i nie chodzi tylko o to, że to mój sposób zarabiania, nie – malując, komentuję rzeczywistość i wyrażam siebie. – Edward Dwurnik

(Czyńska M., Moje królestwo. Rozmowa z Edwardem Dwurnikiem, Wołowiec 2016, s. 11.)

Edward Dwurnik był wybitnym polski malarzem i grafikiem. W latach 1963-1970 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, na Wydziale Malarstwa, Grafiki oraz Rzeźby. W 1965 roku rozpoczął swoją słynną serię widoków miast zatytułowaną „Podróże autostopem”. Później stworzył jeszcze kilka innych cykli, jak „Sportowcy” (1972-1978) ukazujący bohaterów zwykłej PRL-owskiej codzienności w komiksowo-karykaturalny sposób, upamiętniającą ofiary stalinizmu „Drogę na Wschód” (1989-1991) czy cykl „Od Grudnia do Czerwca” (1990-1994) poświęcony okresowi stanu wojennemu w Polsce. W jego twórczości znaleźć można także obrazy niezaangażowane, np. cykl mocno awangardowych morskich pejzaży pt. „Błękitne” (lata 90.) lub barwnych abstrakcji w technice action painting pt. „Dwudziesty piąty”. Inne serie to m.in. „Portret”(od lat 70.), „Robotnicy” (lata 80.), „Niech żyje wojna!” (1991-1993), „Niebieskie miasta”(od 1993), „Diagonalne” (od 1996) czy „Wyliczanka”(od 1996).

Dwurnik wymieniany jest jako jedyny polski artysta, któremu udało się odnieść międzynarodowy sukces przed transformacją (m.in. udział w „documenta 7” w Kassel w 1982 roku). Był też jedynym twórcą, który niezależnie od uznania w kręgach profesjonalnych, cieszył się popularnością we wszystkich środowiskach odbiorców sztuki. Niepokorny i prowokacyjny, zmienny i nieprzewidywalny, pełen diabelskiego poczucia humoru – budził skrajne reakcje i poruszenie, także wśród twórców najmłodszego pokolenia. Był również autorem projektów do monumentalnych kompozycji malarskich w przestrzeni publicznej oraz twórcą rysunków i gwaszy do filmów animowanych: „Warzywniak, 360 stopni” (2007) oraz „Oaza” (2009).

Zasadniczą rolę w ukształtowaniu jego postawy twórczej odegrała postać Nikifora, którego prace zobaczył latem 1965 roku na wystawie w Kielcach. Spotkanie ze sztuką krynickiego prymitywisty stało się bodźcem do rozpoczęcia jeszcze w tym samym roku największego i najdłużej trwającego cyklu „Podróże autostopem”. Obrazy te łączyły w sobie cechy dokumentu i malarstwa symbolicznego. Ukazując miasta widziane z lotu ptaka, artysta pragnął oddać ich atmosferę, a wplatając w tę barwną opowieść ironiczny dowcip ukazywał swój niepokorny i prowokacyjny charakter. Wiele lat później Dwurnik wspominał: „[Nikifor] był moim najważniejszym mistrzem, właściwie jedynym. (…) Do dzisiaj ilekroć wychodzę w plener lub maluję akwarelką, mam przed oczami tamtą wystawę”.