Warszawa, kolekcja prywatna

Durand-Ruel D., Moreau M., Arman: Multiples. Catalogue Raisonné, Vol. 1 – Musique, Fondation A.R.M.A.N., Genewa, nr kat. 71, s. 124-125 (inny egzemplarz).

Kwintesencją twórczości Armana pozostaje refleksja nad relacją człowieka z przedmiotem w epoce masowej produkcji i niepohamowanego konsumpcjonizmu. Artysta koncentruje się na obiektach codziennych – często zużytych, odrzuconych, pozornie bezużytecznych – nadając im rangę głównych bohaterów swoich dzieł. Prezentowane „Skrzypce kubistyczne nr 3” wpisują się w koncepcję „Coupes” („Cięć”) – serii, w której Arman poddaje przedmioty rozczłonkowaniu i fragmentaryzacji. W cyklu tym szczególne miejsce zajmują instrumenty strunowe, być może w sentymentalnym nawiązaniu do pasji muzycznych ojca artysty, wiolonczelisty. Oferowane skrzypce zostają rozpoznane przede wszystkim przez swój charakterystyczny kształt, ale ich forma ulega zniekształceniu i dekonstrukcji. Rozcięte i rozłożone, stają się obiektem naznaczonym obcością i niepokojem, jakby pozbawionym swojej pierwotnej funkcji. Arman ukazuje ich fragmentację nie tylko jako akt destrukcji, lecz także jako próbę zatrzymania czasu – echo jego własnych słów: „Czas nie istnieje. Nie istnieje w żaden sposób. To bardziej subiektywne niż rzeczywiste. (…) Wierzę w pamięć. Pamięć jest prawdziwą inspiracją. Pamięć tworzy czas. Pamięć to czysta moc. Czysta moc i czysta siła oraz czyste wykorzystanie przestrzeni i czasu (jeśli czas jest czymś, co naprawdę możemy nazwać). Ale nie wierzę w czas sam w sobie” (cyt. za: Arman, Important Art by Arman [tłum. P. Skrzypczak], The Art Story, 22.11.2011). Dekonstrukcja kształtów i płaszczyzn – wprost odwołująca się do tradycji kubizmu – oraz przekształcenie codziennego przedmiotu w sugestywny obiekt artystyczny, pozostają kluczowymi elementami języka Nowego Realizmu. Arman, jako jeden z czołowych przedstawicieli tego nurtu, udowadnia, że nawet zniszczenie może być twórcze, a milczący instrument potrafi wybrzmieć nową, wizualną melodią.

Zawsze byłem bardzo zaangażowany w pseudobiologiczny cykl produkcji, konsumpcji i zniszczenia. Od dawna niepokoi mnie fakt, że jednym z jego najbardziej rzucających się w oczy materialnych skutków jest zalanie naszego świata śmieciami i odrzuconymi dziwnymi przedmiotami. – Arman

Arman był jednym z najgłośniejszych artystów sztuki amerykańskiej drugiej połowy XX wieku, członkiem grupy Nouveau Realisme i twórcą słynnych Akumulacji – kompozycji z różnych nagromadzonych przedmiotów. Urodził się w Nicei w 1928 roku jako Armand Pierre Fernandez. Jego ojciec zajmował się sprzedażą antyków i amatorską grą na wiolonczeli, co przełożyło się na zainteresowanie syna muzyką i przedmiotami kolekcjonerskimi. Arman od dziecka dużo rysował i malował. Po początkowych studiach z matematyki i filozofii, zdecydował się rozpocząć naukę w École Nationale des Arts Décoratifs w Nicei, gdzie poznał Yves’a Kleina i Claude’a Pascala. Następnie skończył jeszcze historię sztuki na paryskiej École du Louvre. W tamtym okresie pociągała go filozofia wschodu, dawna sztuka chińska oraz judo. Tworzył też pierwsze prace plastyczne w duchu abstrakcjonizmu.

W latach 60. nastąpił w jego karierze przełom. Razem z m.in. Yves’em Klein, François’em Dufrêne, Danielem Spoerri oraz krytykiem sztuki i filozofem Pierre’em Restany założył grupę Nouveau Realisme, do której wkrótce dołączyli również Cesar, Mimmo Rotella, Niki de Saint Phalle i Christo. Stowarzyszenie według spisanego manifestu miało być „nowym sposobem postrzegania rzeczywistości” i tworzyć sztukę na nowo związaną z życiem codziennym. W tym czasie zaczął krystalizować się charakterystyczny styl Armana, zainicjowany głośną wystawą pt. „Wypełnienie” w paryskiej galerii Iris Clert. Jej bezpośrednim przyczynkiem była wcześniejsza wystawa w tym miejscu Yves’a Klein pt. „Pustka”. W przeciwieństwie do gołej przestrzeni jaką zaprezentował jego przyjaciel, Arman wypełnił pomieszczenie galerii aż po sufit śmieciami. Było ich tak dużo, że nie dało się już wejść i zaproszeni na wernisaż goście mogli tylko oglądać wystawę przez szyby.

W 1961 roku artysta wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie zainspirowany ruchem dada i koncepcją ready-mades Marcela Duchampa, skupił się na tworzeniu obiektów i instalacji obnażających problem konsumpcjonizmu i masowej produkcji. Rozwinął pomysł Akumulacji. Zaczął realizować różne dynamiczne kompozycje z identycznych przedmiotów codziennego użytku, jak pędzle do malowania, czajniki, żarówki, buty, pistolety na wodę i nawet samochody! Część z nich stała się rzeźbami w przestrzeni publicznej, m.in. „Long Term Parking” (1982, wieża z sześćdziesięciu samochodów) czy odlane w brązie „Music Power II” (1986, akumulacja wiolonczeli) i „The Fourth of July” (1986, akumulacja flag amerykańskich). Ponadto wymyślił „Poubelles” czyli puszki śmieci oraz „Colères” (Furie) i „Coupes” (Cięcia). Te pierwsze były obiektami z pleksi, do których wrzucał różne odpady np. gazety, szmaty, potłuczoną ceramikę, niedopałki, zużyte opakowania itd. – by unaocznić palącą kwestię zanieczyszczenia środowiska śmieciami, jakie ciągle wytwarzamy. Druga i trzecia grupa jego prac przedstawiała rzeczy (najczęściej były to instrumenty muzyczne) pocięte lub rozwalone na kawałki i odnosiła się do bezmyślnej ludzkiej agresji, której ofiarą padają niewinne przedmioty, ulegając niepotrzebnej dewastacji.

Artystyczne osiągnięcia Armana stanowią ważny pomost między rozwijającą się w latach 60. i 70. sztuką europejską a amerykańskim pop-artem. Był twórcą społecznie zaangażowanym, który w żartobliwy, a zarazem inteligentny sposób komentował zastaną rzeczywistość. Swoimi realizacjami deklarował sprzeciw wobec kultury masowej i technologicznej nadprodukcji. Jego dzieła znajdują się w najważniejszych kolekcjach publicznych, takich jak Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, Tate Gallery w Londynie czy Centre Pompidou w Paryżu.