Polswissart

Oferowana praca stanowi prawdziwą rzadkość z uwagi na znikomą ilość zachowanego do dziś dorobku malarskiego Jerzego Zaruby. Pojawienie się Warszawskiej kawiarenki na rynku sztuki jest wydarzeniem bez precedensu. W obrazie tym widoczna jest nie tylko kwintesencja formistycznych poszukiwań artysty objawiających się syntetyzmem konstrukcyjnym i redukcją kolorystyczną ale również - a może przede wszystkim - klimat życia warszawskiej socjety okresu międzywojennego, w której historii Jerzy Zaruba zapisał się jako jedna z ciekawszych postaci. Opisywane przez Zarubę scenki z życia stołecznych lokali w pełen humoru sposób przybliżają układy towarzyskie międzywojennej Warszawy, na tle których odżywał na nowo po latach niewoli świat polskiej kultury. Dwa dni po śmierci artysty Szymon Kobyliński pisał: „Bogate i ważkie dla kultury lata Franca Fiszera, Leśmiana, Boya, burzliwe lata kształtowania polskiej sztuki współczesnej i jednocześnie czas określania postaw – to okres nie do wyobrażenia bez Zaruby.” 

Stowarzyszenie Artystów Polskich RYTM 1922-1932, Muzeum Narodowe w Warszawie 11 czerwca – 29 lipca 2001.

Nowakowska-Sito K. (oprac.), Stowarzyszenie Artystów Polskich RYTM 1922-1932 [katalog wystawy], Warszawa 2001, s. 298, poz. 206, kat. 381.

WZMIANKOWANY:

Nowakowska-Sito K. (oprac.), Stowarzyszenie Artystów Polskich RYTM 1922-1932 [katalog wystawy], Warszawa 2001, s. 294.

Pochodzący z artystycznej rodziny osiadłej w Kijowie Jerzy Zaruba był wybitnym polskim karykaturzystą, malarzem, scenografem, a także literatem. Uczył się początkowo w kijowskiej Szkole Sztuk Pięknych oraz – po przeprowadzce do Warszawy – kontynuował studia w Warszawie u Stanisława Lentza oraz w Paryżu w École des Beaux-Arts i Académie de la Grande Chaumiere. Po I wojnie światowej osiadł na stałe w podwarszawskim Aninie. Jerzy Zaruba był członkiem warszawskiej frakcji formistów, w której pokazach uczestniczył kilkakrotnie, m.in. w głośnej wystawie „Jeune Pologne” zorganizowanej w 1922 roku w Paryżu. Po rozpadzie formistów przystąpił w 1923 roku do stowarzyszenia Rytm.

Niewiele zachowało się prac olejnych autorstwa Zaruby – pojedyncze znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie (Portret kobiecy, 1920) oraz w rękach prywatnych. O kierunku zainteresowań artysty świadczą przede wszystkim reprodukcje i recenzje prasowe. Jego malarstwo, przedstawiające najczęściej kameralne sceny figuralne i portrety, nacechowane było syntetyzmem, geometryzacją i dążeniem do budowy nowej rytmicznej formy przy jednoczesnym ograniczeniu barw.

Jerzy Zaruba był nie tylko aktywnym w środowisku artystycznym malarzem ale również bardzo utalentowanym i cenionym rysownikiem i karykaturzystą. Podczas okupacji niemieckiej wykonał serię rysunków dokumentalnych, które uległy zniszczeniu w czasie Powstania Warszawskiego. W gatunku rysunku objawiały się cechy charakteru, z których znało Jerzego Zarubę warszawskie środowisko - niezwykłe poczucie humoru a niekiedy wręcz złośliwość. Syntetyczna forma, umiejętność oddania modela przy użyciu kilku trafnych kresek uczyniła z artysty jednego z najbardziej rozpoznawalnych twórców powojennej Warszawy. Wielką popularność zdobył dzięki ilustracjom do felietonów Wiecha, które utrwalały warszawski folklor. Jego rysunki pojawiały się w wielu innych czasopismach. Były wśród nich tytuły tak znane jak "Wiadomości Literackie", słynny satyryczny tygodnik "Cyrulik Warszawski" (był kierownikiem artystycznym tego pisma), "Szpilki", "Sowizdrzał", "Stańczyk", "Szarża", "Wróble na Dachu", "Szczutek", ale znalazła się wśród nich także "Pani", magazyn mody redagowany przez przedwojennego projektanta Gustawa Zmigrydera. Sam Zaruba wpisał się w historię stolicy również jako autor wspomnień ożywiających świat lokalnej cyganerii, które opatrywał własnymi rysunkami. Gdy w 1910 roku przyjechał do Warszawy, by zaznać „wielkiego świata”, pierwszym miejscem, do którego zaprowadzili go przyjaciele z ASP, była słynna kawiarnia Udziałowa znajdująca się na rogu Alei Jerozolimskich i Nowego Światu. Tam za jednym zamachem Zaruba poznał elitę stolicy - Xawerego Dunikowskiego, Bolesława Leśmiana, Franciszka Fiszera, Arnolda Szyfmana, Zygmunta Kisielewskiego i wiele innych postaci.