Polswissart

Oscylujące wokół symbolicznej formy zabawek instalacje i obiekty Libery doprowadziły go w 1996 roku do jednej z najważniejszych prac: Lego. Obóz koncentracyjny. Jest to zestaw 7 pudełek z klockami Lego, z których można zbudować elementy obozu koncentracyjnego. Elementy zestawów zostały zapożyczone z oryginalnych zestawów Lego, lub zostały lekko zmodyfikowane przez artystę. Rolę więźniów „grają” zaczerpnięte z zestawów pirackich kościotrupy, a w roli oprawców lekko zmodyfikowane ludziki z zestawu policyjnego, jest też lekarz wykonujący eksperymenty na więźniach, stosy rączek odczepionych od kolorowych ludzików. Składy i magazyny ich kasków, czapeczek, ubranek i różnorodnych atrybutów ludzików z najróżniejszych zestawów. Kościotrupy odgrywają „scenki” w obozie, śpią na pryczach, maszerują, patrzą przez zasieki ogrodzenia, są zakopywane w dołach z prawdziwą ziemią. Z szarych klocków lego zbudowane są piece krematoryjne i wieże strażników.

"Najpierw rozważałem zrobienie sowieckiego gułagu - Lego Gułag, ale to nie działało - nie odnosiło się do obrazów, które mamy w głowie i nie przekazywało tego, co chciałem przez tę pracę powiedzieć. Terror niemiecki był zorganizowany, racjonalny, sowiecki - absolutnie chaotyczny. Moją intencją była refleksja nad racjonalizmem i edukacją." - Zbigniew Libera (cyt. za: Galeria Raster)

W lewym górnym rogu każdego pudełka znajduje się napis - "This work of Zbigniew Libera has been sponsored by Lego" - dzięki klockom podarowanym przez polski oddział tej duńskiej firmy możliwa była realizacja projektu. Po jej prezentacji w Danii, centrala Lego podjęła kroki prawne przeciwko artyście, jednak w efekcie burzliwej kampanii prasowej ostatecznie odstąpiła od procesu. Kontrowersje wokół "Lego" Libery, choć innej natury, miały miejsce i w Polsce, w wyniku czego artysta zrezygnował z wystawy w pawilonie polskim na Biennale w Wenecji. W międzyczasie jego pracą stała się swoistą ikoną i - w różnych wersjach - jest nieustanie prezentowana na wystawach i w kolekcjach muzealnych na całym świecie. "Lego. Obóz koncentracyjny" odczytywać można na wielu poziomach. Jacek Zydorowicz zebrał problemy, które praca porusza: kwestię dystansowania się od manipulacji rynkowych, potencjał przemocy zawarty w zabawkach; problem pamięci w kulturze, w końcu zagadnienia metaartystyczne. Sam Libera mówił:"Myśl, która doprowadziła mnie do zrobienia tej pracy, dotyczyła samej racjonalności, która jest podstawą systemu klocków lego, a która wydała mi się przerażająca: nie można z tych klocków zbudować nic, na co nie pozwala precyzyjny, racjonalny system". Jeden z 3 powstałych zestawów pracy Lego. Obóz koncentracyjny, w 2012 roku za kwotę 245 000 zł od prywatnego kolekcjonera zakupiło Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Oprócz fizycznych, wspólnie z francuskim wydawnictwem artystycznym OnestarPress, Zbigniew Libera wydał portfolio fotograficzne projektu, utrwalające na 22 fotografiach sceny przedstawiające złożone zestawy. Oprócz dwóch egzemplarzy autorskich, edycja wyniosła tylko 10 sztuk. Dokumentacja fotograficzna tej ikonicznej pracy jest nie tylko niezmiernie istotna z punktu widzenia archiwizacji ale też stanowi w pełni kolekcjonerski obiekt.