Polswissart

Cykl „Figur” to nie tylko obrazy olejne ale również prace malowane tuszem, gwaszem lub akwarelami na papierze, często milimetrowym. Przedstawiają zgeometryzowane, zsyntetyzowane, uproszczone postaci o hieratycznej strukturze, ukazane nieruchomo, wertykalnie i symetrycznie wokół osi - kręgosłupa, w pełni niemal wypełniające płaszczyznę kartki. Wobec figur osiowych często używa się określenia „rozpięte” czyli rozłożone symetrycznie wzdłuż osi, „hieratyczne” – ponieważ dostojne, sztywne, przywodzące na myśl pismo staroegipskie, wobec prac wykonanych na papierze stosuje się przymiotnik „kreślone”. Sam artysta mówił, że figury osiowe „były obrazami pojęciowymi, tzn. rzutowały naturę w sposób wyabstrahowany na obraz, a nie przedstawiały przedmiotu w sposób pośredni”. Traktował je zatem jak rodzaj znaków, elementów tajemniczego kodu. Figur osiowych nie da się łatwo przyporządkować do żadnego nurtu w sztukach plastycznych lat 50. i 60. Nie należą bowiem ani do sztuki abstrakcyjnej, ani do surrealizmu ani do nowej figuracji – są bytem osobnym. Lebenstein był przekonany, że „Malarstwo ma swoje jedyne uzasadnienie w swoim istnieniu, byciu. Żądanie publiczności skierowane do artysty, by wyjaśnił swą postawę, wyjaśnił swój stosunek do świata – zaciera chyba istotę rzeczy”. Artysta pragnął, aby jego obrazy przemawiały same w swoim imieniu i aby wsłuchać się w nie, a nie przelotnie zerknąwszy na nie pytać twórcę o objaśnienie. Sztuka ma mówić sama i czynić to dobitnie i wyraźnie. „Figury” są wyraźnym, konkretnym głosem, który przemawiając porusza i zadziwia – bowiem „Sztuka jako zjawisko fascynujące nie potrzebuje dodatkowych wyjaśnień, gdyż jest przede wszystkim bodźcem do poruszania nas, do intensywnego uczucia” (Portrety wewnętrzne. Z Janem Lebensteinem rozmawia Witold Orzechowski, “Kultura”, nr 11, 1967)

Warszawa, kolekcja prywatna

Absolwent warszawskiej ASP (1948-54) w klasie Artura Nachta-Samborskiego należy do grupy najwybitniejszych polskich malarzy i rysowników. Przełomowym momentem w karierze artystycznej Lebensteina było otrzymanie w 1959 roku Grand Prix na I Międzynarodowym Biennale Młodych w Paryżu. Od tego momentu twórczość artysty weszła na wielkie międzynarodowe salony zdobywając sobie wielkie uznanie krytyków i publiczności, dzięki wydarzeniom takim jak indywidualna wystawa w paryskim Muzeum Sztuki Nowoczesnej w 1961 roku. Kolejne pokazy, w Amsterdamie, Nowym Jorku, Rzymie, Oslo czy Berlinie, tylko utwierdzały pozycję Lebensteina stawiając go w ścisłej czołówce światowego malarstwa. Jego twórczość jest trudna do zdefi niowania. Z jednej strony jawi się jako oryginalna odmiana malarstwa figuratywnego, z drugiej zaś przemawia bogatym językiem abstrakcyjnym, który bliski jest surrealizmowi. Obrazy Lebensteina to poetyckie transpozycje figury ludzkiej, ekspresyjne postaci zwierzęce, w których przebrzmiewa fascynacja reliktami archaicznych kultur.