Polswissart

15 sierpnia w kościele rzymskokatolickim obchodzone jest święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, w polskiej tradycji zwane również Matki Boskiej Zielnej. Według jednej w legend, trzy dni po śmierci Maryi apostołowie mieli znaleźć w Jej grobie, zamiast ciała, kwitnące kwiaty i zioła, i na tę pamiątkę święci się w owym dniu bukiety z kwiatów, kłosów i ziół. W chrześcijańskim kalendarzu przypadające na 15 sierpnia święto określane było jako Zaśnienie, Śmierć, Odpocznienie, Wzięcie czy Przejście Maryi z rzeczywistości ziemskiej do niebiańskiej. W tradycji polskiej wsi zachował się do dziś zwyczaj święcenia nie tylko ziół i kwiatów ale wszystkich płodów rolnych, które w lecie kwitną i owocują. Przygotowywane w tym celu wiązanki nosiły różne nazwy: bukiety, równianki, ziela, ruchle, prozanki. Były symbolicznym podziękowaniem za zbiory. Poświęcone przechowywano za siestrzanem, na parapetach, za świętymi obrazami, nad wejściem, w oborach – miejsca te uchodziły w tradycji ludowej za szczególnie narażone na działanie złych sił a uświęcone bukiety miały właściwości apotropaiczne. Wykorzystywane były wreszcie jako zioła lecznicze a ziarno z kłosów zbóż bywało często dodawane do pierwszego siewu.

Święto Matki Boskiej Zielnej znajduje szerokie odbicie w malarstwie polskim. Obrazy o tej tematyce malowali m.in. Adam Setkowicz, Zdzisław Jasiński, Jean Peske. Również Józef Mehoffer przedstawił zaśnięcie Marii Panny na jednym ze swych witraży. W 1883 roku Witold Pruszkowski namalował wielkoformatowy obraz olejny zatytułowany „Niedziela zielna” (znany również jako Niedziela Kwietna, Procesja Matki Boskiej Zielnej). Obraz dziś uchodzi za zaginiony i widnieje w rejestrze dzieł utraconych. Za życia artysty zdobył jednak wielką popularność wyprzedzając o kilka lat epokę chłopomanii w polskiej sztuce naznaczoną twórczością takich mistrzów gatunku jak Włodzimierz Tetmajer czy Stanisław Wyspiański. Pruszkowski, przebywając w opactwie cystersów w Mogile, miał możliwość obserwowania przybywających na odpusty i inne uroczystości kościelne mieszkańców podkrakowskich wsi i górali. Zaczęły powstawać prace będące wiernym zapisem wyglądu pielgrzymów w ludowych strojach. Oferowany obraz nawiązuje bezpośrednio do kompozycji Witolda Pruszkowskiego. Kolorowy odświętny tłum idzie w procesji niosąc naręcza kwiatów i ziół. Grupa składające się z kobiet i dzieci znajduje się we wnętrzu świątyni. Zwraca uwagę postać jedynego dorosłego mężczyzny, który z nabożeństwem trzyma zdjęty z głowy kapelusz. Procesji towarzyszy widoczny w odleglejszym planie obraz z wizerunkiem Matki Bożej. Cała kompozycja radosna w wyrazie a jednocześnie niosąca znamiona powagi jest dobrym przykładem malarstwa będącego na służbie bogatej tradycji ludowej. Obrazy o takiej tematyce cieszyły się dużym powodzeniem, zwłaszcza w okresie młodopolskim. Wincenty Wodzinowski przynależy do grona artystów, którzy intensywnie eksploatowali motywy związane z polską wsią. Liczne obrazy artysty ukazują jego głębokie zainteresowanie przede wszystkim typami ludowymi oraz obrzędowością i zwyczajami mieszkańców wsi. Do prac z tego zakresu należą kompozycje „Święcenie” oraz „Wesele krakowskie”.  

Auktionshaus Owl, aukcja 08.05.2021, poz. 52276