Polswissart

„Krakowska nuda” to 266 obraz z cyklu „Sportowcy”. Seria 274 prac powstałych w latach 1972-1992 należy do jednej z najgłośniejszych i najbardziej cenionych w malarstwie Edwarda Dwurnika. Jest to zarazem cykl uznawany za jeden z najcelniejszych – choć karykaturalnych – portretów PRL-u. W 1972 roku, gdy cykl zaczął powstawać, rozpoczynała się w Polsce epoka Edwarda Gierka, czas dobrobytu na kredyt (zaciągnięty w zachodnich bankach). W roku 1992, w którym artysta zdecydował się zamknąć serię, od paru lat rósł w siłę dziki kapitalizm. Cykl swoją nazwę wziął bynajmniej nie od kojarzącej się ze zdrowiem aktywności fizycznej a od modnych od lat 70. papierosów noszących nazwę „Sporty”. Sportowcy Edwarda Dwurnika to zatem nie prężący muskuły atleta, szybki sprinter czy pływak. W ironicznym języku artysty to ci, którzy palą „Sporty”. „Sportowcy” to cała galeria typów ludzkich. W swej pasji portretowania Polaków, nawet jeśli z przymrużeniem oka i z nieraz brutalną ironią, Dwurnik jest jednak wybiórczy. Maluje raczej niziny społeczeństwa czy typy obecne w społecznej wyobraźni. Najbardziej wdzięcznym tematem Dwurnika zdają się być pijacy, a najpopularniejszą dyscypliną PRL-u – alkoholizm.

„Sportowcy” to opowieść o losie Polaka na wsi i w mieście w czasach komunizmu, za żelazną kurtyną. Edward Dwurnik mówił: „malowałem jego codzienne życie; malowałem jak rano wstawał, jechał do pracy, tam coś robił, jadł obiad w przerwie, wracał do domu, umawiał się z kumplami, palił papierosy, podrywał dziewczynę, pił, chorował, handlował, kombinował, jechał na wczasy. Po prostu tak biednie żył w tym polskim pejzażu. To jest o czasach nędzy socjalistycznej. Ci ludzie musieli przetrwać, więc właściwie byli wyczynowcami, byli jak sportowcy; przepychali się przez życie łokciami rozbijając innym nosy”.

„Krakowska nuda” to prześmiewczy komentarz do życia małopolskiej bohemy, która już dawno wydaje się być cieniem samej siebie. Siedząca na krześle na wpół roznegliżowana kobieta pali papierosa trzymając na kolanach czarnego kota. O jej statusie świadczą eleganckie pantofelki i upięte wysoko w elegancki kok włosy. Na łóżku leży wsparty o zagłówek brodaty mężczyzna przeglądający się w lusterku. Obok niego siedzi wsparty o własne kolana i z pochyloną głową człowiek, który zamiast nóg ma masywne kopyta, widoczny jest też ogon. Przypomina on diabła choć twarz ma młodą i wyraźnie znudzoną. Całe towarzystwo wydaje się mieć z resztą zupełnie obojętny stosunek do rzeczywistości i do siebie nawzajem. Trochę jakby z przyzwyczajenia spędzają czas w swoim towarzystwie nie zwracając jednak na siebie uwagi. Pełen ironii i kpiny język Dwurnika staje się bolesną diagnozą kondycji intelektualnej elit zwłaszcza na progu transformacji ustrojowej i niesionych przez nią oczekiwań i nadziei.

Warszawa, kolekcja prywatna Libra, aukcja 04.12.2017, poz. 63.

Warszawa, Galeria Zachęta, Edward Dwurnik. Malarstwo. Próba retrospektywy, 2001.

Wybitny polski malarz i grafik. W latach 1963-1970 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, na wydziale malarstwa, grafiki oraz rzeźby. W 1965 roku rozpoczął niezależny od toku studiów cykl rysunków i akwarel, a od 1966 obrazów olejnych "Podróże autostopem". Od 1970 roku powstało kilkanaście  cykli malarskich, między innymi "Sportowcy" (1972-1978) ukazujący bohaterów zwykłej PRL-owskiej codzienności w komiksowo – karykaturalny sposób. Wśród kolejnych cykli obrazów powstały dwie serie poświęcone tragicznym losom ludzi uwikłanych w historię: w "Drodze na Wschód" (1989-1991) Dwurnik upamiętnia ofiary stalinizmu, a w "Od Grudnia do Czerwca" (1990-1994) ofiary stanu wojennego w Polsce. W twórczości Dwurnika można także znaleźć obrazy niezaangażowane, np. cykl "Błękitne" (lata 90-te) to pozbawione horyzontu, bliskie abstrakcji pejzaże morskie, a "Dwudziesty piąty" barwne abstrakcje w technice action painting. Inne serie to m.in. "Portret" (od lat 70-tych), "Robotnicy" (lata 80-te), "Niech żyje wojna!" (1991-1993), "Niebieskie miasta" (od 1993), "Diagonalne" (od 1996), "Wyliczanka" (od 1996). Edward Dwurnik wymieniany jest jako „jedyny polski artysta, któremu udało się odnieść międzynarodowy sukces przed transformacją  (m. in. udział w "documenta 7" w Kassel w 1982 roku). Był też jedynym artystą, który niezależnie od uznania w kręgach profesjonalnych, cieszył się popularnością we wszystkich środowiskach odbiorców sztuki. Niepokorny i prowokacyjny, zmienny i nieprzewidywalny, pełen diabelskiego poczucia humoru, budził skrajne reakcje i poruszenie, także wśród twórców najmłodszego pokolenia.   Dwurnik był również autorem projektów do monumentalnych kompozycji malarskich w przestrzeni publicznej oraz twórcą rysunków i gwaszy do filmów animowanych "Warzywniak, 360 stopni" (2007) oraz "Oaza" (2009) w reżyserii Andrzeja Barańskiego. Laureat licznych nagród, m.in. nagrody krytyki artystycznej im. Cypriana Kamila Norwida (1981), nagrody Komitetu Kultury Niezależnej "Solidarności" (1983), nagrody Coutts Contemporary Art Foundation (1992). Powstało kilka filmów dokumentalnych o twórczości artysty, m. in: "Owoce Ziemi" (1977), "Portret z natury" (1984) i "Polska Nike" (1987) w reżyserii Andrzeja Szczygla oraz "Podróże Edwarda Dwurnika" (1995) Grażyny Banaszkiewicz. Edward Dwurnik, jedna z najbardziej rozpoznawalnych osobowości polskiej sztuki współczesnej zmarł 28 października 2018 roku.