Polswissart

Jean Peské (wł. Jan Mirosław Peszke), przybył na studia do paryskiej Académie Julian w 1890 roku jako uczeń Gersona. Zasilił tym samym liczne grono polskich twórców, osiadających od końca XIX w. w międzynarodowej „kolonii artystów” na Montparnasse. W 1901 roku poślubił uczennicę Émile Antoine Bourdelle’a, pochodzącą z Rosji rzeźbiarkę Catherinę Lushnikoff, a w latach 1915–1916 uczestniczył we współorganizowanej przez Bourdelle’a loterii (Tombola artistique. Peinture, sculpture, objets d’art) na rzecz artystów polskich – ofiar wojny. Porzuciwszy akademię i związawszy się z kręgiem postimpresjonistycznej awangardy, Peské mieszkał przez dłuższe okresy poza Paryżem, określając się jako le poète des arbres (poeta drzew) i  le forestier de la peinture (leśniczy malarstwa).

Trudności nierzadko nastręcza rodowód artysty. Pochodzący z  polskiej ziemiańskiej rodziny z ukraińskich kresów, przyjąwszy w 1921 roku obywatelstwo francuskie, sam określał się jako Peské Jan Mirosław Polonais né en Russie (Polak urodzony w Rosji). Swojej polskości nigdy się z ressztą nie wyrzekł i utrzymywał szerokie kontakty z Polakami zamieszkującymi Paryż. Jedną z najbliższych mu osób była Gabriela Zapolska, która nie tylko wprowadziła Peské w krąg francuskich twórców awangardy, ale też pisując korespondencje do krajowej prasy o malarstwie postimpresjonistycznym, kilkakrotnie entuzjastycznie przedstawiała jego postać. Udział malarza w paryskich Salonach i w innych wystawach wielokrotnie odnotowywały i szerzej omawiały emigracyjne pisma, a zwłaszcza paryska „La Pologne politique, économique, littéraire et artistique” (1920–1931). Wielbicielem jego sztuki był krytyk Edward Woroniecki.

Obecnie Peské jest uznawany za jednego z najważniejszych polskich malarzy tworzących we Francji w  końcu XIX  w., obok Olgi Boznańskiej, Tadeusza Makowskiego, Józefa Pankiewicza i  najbliższego mu stylistycznie, należącego do Szkoły Pont-Aven w Bretanii Władysława Ślewińskiego. Jak zauważa Jolanta Polanowska (Jan Mirosław Peské a sztuka polska), twórczość artysty wydaje się lokować na linii wiodącej od Toulouse-Lautreca „ku secesji”, przed którą uchroniło go „poszukiwanie szczerości”, a do szczerości przecież dążył.

Syn bujnych pół Ukrainy, Jan Peske kresowy ma rozmach i jędrny temperament.
(Woroniecki E., Jan Peske. Mistrz drzew i świątyń, „Tęcza” 1929, z. 12, s. 5)

Jan Mirosław Peszke, zwany również z francuskiego Jeanem Peské, jest jednym z przedstawicieli École de Paris i École Post-Impressioniste. Określany mianem „poety drzew” i „leśniczym malarstwa”, z wielką pasją oddawał się kreowaniu na płótnach różnorodnego piękna przyrody. Urodził się w 1870 roku na Ukrainie w rodzinie ziemiańskiej. Po ukończeniu liceum w Kijowie, w 1885 roku rozpoczął kształcenie artystyczne w tamtejszej szkole malarstwa u pejzażysty Mikołaja Muraszki. Swoją edukację kontynuował następnie w Szkole Sztuk Pięknych w Odessie. W 1890 roku wyjechał do Warszawy by dalej szlifować swój talent pod okiem Wojciecha Gersona w jego Klasie Rysunkowej. Po upływie roku, profesor namówił swego ucznia na podróż do Paryża – światowej stolicy sztuki. Wiedział bowiem, że tylko tam, w zetknięciu z najnowszymi trendami, Peszke będzie w stanie prawdziwie rozwinąć swoje malarskie umiejętności. Przyjechawszy do stolicy Francji, młody artysta swoje pierwsze kroki skierował do Académie Julian. Uczęszczał na zajęcia do Benjamina Constanta i Jeana Paula Laurensa. Po roku jednak przerwał naukę by skupić się na samodzielnych studiach, zgłębiając na wystawach i w muzeach dzieła impresjonistów, prerafaelitów i twórców japońskich. Odkrywał także zabytki architektury, a w bibliotekach analizował stare ryciny i rysunki. „Prace p. Peszkego noszą wybitne piętno ożywiającej się samodzielności. Porzuciwszy szablon brudnych tonów i fatalnego rysunku, uprawianego przez wszystkie tak zwane Akademie paryzkie, młody artysta próbuje sam swych skrzydeł i tworzy rzeczy zajmujące, jasne, pełne światła i przestrzeni, nie pozbawione owego sentiment, które w znaczeniu malarskiem u francuzów nie jest bynajmniej ckliwym sentymentem, ale właśnie owem piętnem indywidualnem, wyróżniającym artystę zśród tłumu” – pisała o młodym artyście prasa (Zapolska G., „Przegląd Tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pięknych”, r. 29, 1894, nr 18, s. 209).

Dzięki znajomości z Gabrielą Zapolską, Peszke wszedł w krąg ówczesnej awangardy postimpresjonistycznej, poznając Paula Sérusier, Henriego Toulouse-Lautrec i Paula Signac. Z tym ostatnim wyjeżdżał na plenery, m.in. do Saint-Tropez na Lazurowym Wybrzeżu, słuchając od nowego przyjaciela cennych porad, mając jako atelier słoneczne przestworza. Uczestnicząc w życiu paryskiej polonii, znał także doktora Kazimierza Dłuskiego i jego szwagierkę, Marię Skłodowską-Curie, która stała się wierną kolekcjonerką jego prac.

W 1901 roku odbyła się pierwsza indywidualna wystawa artysty, zorganizowana w redakcji czasopisma Revue Blanche. Aktywnie działając w różnych środowiskach, Peszke pokazywał swoje dzieła także na Salonie Jesiennym, Salonie Niezależnych, Société Nationale des Beaux-Arts oraz Salon des Tuileries. Za granicą wystawiał też w Budapeszcie, Nowym Jorku, Londynie i Tunisie, a także brał udział w grupowych pokazach sztuki francuskiej w Niemczech, Norwegii, USA, Kolumbii, Japonii. Z kolei w Polsce jego dzieła podziwiać można było w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych oraz w lwowskim i krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych.

Pomnażając zakres poruszanych tematów, Peszke podróżował w różne rejony Francji. Odwiedzał wielokrotnie ulubione Collioure, gdzie w 1934 roku powołał muzeum sztuki nowoczesnej (działające do dziś). Jeździł też do Barbizon, Bois-le-Roi, Amiens czy Tulonu. W swej twórczości najchętniej zajmował się pejzażem, ukazując różnorodność spotykanych krajobrazów i morskich wybrzeży, skupiając się szczególnie na plastycznych efektach drzew. Malował też sceny rodzajowe we wnętrzach i portrety. Ciesząc się wśród prasy i publiki popularnością, uznany był za artystę, który wzbogacił współczesną sztukę francuską.