Polswissart

Maria i Bolesław Cybisowie, których życiowe losy splotły się w 1939 roku z Ameryką, pozostają twórcami nie do końca jeszcze poznanymi a przez to fascynującymi. W ostatnich latach artystyczna działalność małżeństwa, zarówno z czasów przed jak i po ich wyjeździe do USA, powoli przenika do szerszej świadomości dzięki wystawom, m.in. w warszawskiej Królikarni w 2016 roku, jak i pojawiającym się częściej na rynku antykwarycznym rzeźbom ich autorstwa. Do najcenniejszych, a zarazem wzbudzających największe zainteresowanie, obiektów należą tzw. papki, terakotowe rzeźby charakterystyczne dla amerykańskiej działalności Marii i Bolesława Cybisów.   

Początki pobytu pary artystów w USA wiążą się z wybuchem II wojny światowej i niemożnością powrotu do warszawskiego domu na Palcówce. Pod koniec 1939 roku, w związku z zaistniałą sytuacją, zdecydowali się pozostać na stałe w Stanach Zjednoczonych i otworzyli pracownię rzeźbiarską w zakupionym domu Steinway Mansion, w Astorii nieopodal Nowego Jorku. Tam zaczęły powstawać pierwsze terakotowe obiekty, które dały początek rozwijanej z czasem i z ogromnym sukcesem wytwórni porcelany artystycznej. Choć zwykło się podkreślać rolę Bolesława jako założyciela Cybis Porcelain Art Studio, jego żona Maria (Marja) Cybis była utalentowaną artystką i bez wątpienia przyczyniła się do sukcesu przedsięwzięcia w takim samym stopniu jak jej mąż. W Steinway Mansion, Maria stworzyła wiele główek w technice papki w różnych rozmiarach i o różnym stopniu wykończenia. Technika ta, opracowana przez małżeństwo Cybisów, polegała na swoistym, całkowicie manualnym, modelowaniu gliny oraz naniesieniu koloru na wilgotną jeszcze formę w sposób odzwierciedlający tradycyjną technikę malarstwa ściennego „al fresco”. Nie wszystkie prace, które wyszły z rąk żony Bolesława były przez nią osobiście sygnowane, co wielokrotnie nastręcza trudności w interpretacji ich autorstwa. Dwa rodzaje sygnatur Marji/Marii Cybis na wyrobach z lat 40. i 50. są proste i łatwe do zidentyfikowania. Oferowana papka, stworzona w pierwszym roku działalności amerykańskiego studio, sygnowana jest odręcznie datą ‘1940’, nazwiskiem ‘Cybis’ oraz znakiem ©. Jednak sposób modelowania popiersia, finezja w wykończeniu detalu liściastej korony na głowie dziewczyny oraz ślady pierwotnie istniejącej polichromii wskazują ewidentnie na rękę Marii Cybis. „Wiosnę” porównać można z innymi papkami autorstwa żony Bolesława, widocznymi m.in. na archiwalnym zdjęciu Marii, wykonanym w 1940 roku w ich domu w Astorii.

„Wiosna” to jeden z niewielu zachowanych do dzisiejszego dnia przykładów rzeźby w oryginalnej dla Cybisów technice. Papka, wykonana w 1940 roku, na samym początku działalności amerykańskiej pracowni, charakteryzuje się wyszukanym detalem i nosi po dziś dzień ślady wyrafinowanej pastelowej polichromii. Jest świadectwem wielkiego warsztatu Cybisów oraz odwagi w eksperymentowaniu z nowymi technikami, które otworzyły im drzwi do amerykańskiej kariery.

Belgia, kolekcja prywatna

Bolesław Cybis studiował w Petersburgu oraz w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych u Tadeusza Pruszkowskiego. W 1936 r. wyjechał do USA, gdzie pozostał na stałe. Malarz, grafik, rzeźbiarz i ceramik. Twórczość malarską Bolesława Cybisa należy rozpatrywać na pewno w świetle jego członkostwa w Bractwie św. Łukasza – polskiej szkole malarskiej powstałej w 1925 r. Łukaszowscy szerzyli kult dobrego rzemiosła malarskiego, starannego rysunku i trwałej techniki. Charakteryzował ich wielki szacunek do idei, stąd zainteresowanie malarstwem historycznym, religijnym i rodzajowym. Stąd częste oficjalne zamówienia państwowe na dekoracje malarskie w instytucjach użyteczności publicznej. Bolesław Cybis był realizatorem m.in dekoracji na statku Batory i plafonu portyku wejściowego polskiego pawilonu na Międzynarodowej Wystawie w Paryżu w 1937 r. Kodeks Łukaszowców odcisnął więc istotne, jeśli nie najważniejsze piętno w sztuce malarskiej Bolesława Cybisa. Odniesienie do klasycznych wzorów nadawało jego pracom wymiar muzealny, ale nie sposób jest nie dostrzec w jego dziełach figlarnej groteski i służącej jej deformacji. Stąd płótna Cybisa odczytywać można w innym jeszcze wymiarze – lekko przerysowanej inspiracji mistrzami renesansu, połączonej z kubistycznymi formami i bardzo wypracowanym, dokładnym rysunkiem. Czerpanie z założeń Bractwa św. Łukasza nie przeszkadzało Cybisowi być bardzo blisko współczenym jemu prądom i odkryciom w sztuce. Twórczość Cybisa określa się często mianem „malarstwa przesuniętej rzeczywistości". Wszystko to obserwować możemy w niezwykle dekoracyjnych pracach, z wyraźną atmosferą tajemnicy, co sprawia, że twórczość tego artysty jest przedmiotem pożądania kolekcjonerów malarstwa klasy światowej.