Polswissart

Maciek spędził nad tym obiektem niezliczoną ilość godzin. Mimo że była to męcząca fizycznie praca, mówił mi, że powinien nazywać go „świadomością”, bo w trakcie tego procesu szlifowania, takiego mozolnego, jednostajnego wpada w pewien trans, w stan medytacji, która pozwala mu dotrzeć w głąb siebie, że ma to poczucie „tu i teraz”, swoistego uwolnienia. – Agnieszka Kasperska

(Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 14)

Piękna, kobaltowa „Świadomość” jest jednym z ostatnich projektów Macieja Kasperskiego. Pochodzi z cyklu „Warstwy” i należy do prac zrealizowanych metodą druku 3D. Grupie tej artysta przeciwstawił dzieła wykonane w tradycyjnej technice ceramicznej. Jego zamierzeniem było ukazać kontrast między przeszłością a teraźniejszością, a co za tym idzie – wzbudzić w widzu refleksje nad pradawnymi sposobami tworzenia, dzisiejszą seryjnością i upływającym czasem.

Prezentowane dzieło to mechaniczny odpowiednik ceramicznej rzeźby „Coils”, ulepionej z tysięcy glinianych wałeczków. Rozczłonkowanie i biomorficzna strukturalność „Coils” stały się punktem odniesienia dla Kasperskiego do jego projektu 3D. Cyfrowe przeformułowanie kształtów poskutkowało modelem równie złożonym, lecz bardziej uporządkowanym i symetrycznie harmonijnym. Prace nad nim trwały kilka miesięcy. Wpierw, dniami i nocami, odbywał się proces drukowania. „Rzeźba powstawała w częściach – maszyna pracowała niemal non stop. Nawet w nocy trzeba było wymieniać wkłady z filamentem (…)” – wspominała żona artysty(Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 12). Następnie Kasperski musiał skleić powstałe elementy i całość zeszlifować do gładkiej powierzchni: „(…) dodał szpachlę żywiczną z włóknem szklanym, aby ta rzeźba miała swoją odporność i mogła być prezentowana w różnych warunkach, także na zewnątrz” – tłumaczyła dalej Agnieszka Kasperska (Tamże). Wykończeniem rzeźby, już po śmierci Kasperskiego, zajął się jego kolega, Jacek Śliwiński z Wydziału Wzornictwa na ASP we Wrocławiu.

Tak narodziła się „Świadomość” – wyjątkowa, potężna i autonomiczna. Uwodząca kolorem i haptycznością gładkiej, idealnej bryły. Wyraża ona ideę nowoczesności i wyjątkową relację między artystą, maszyną i technologią. Zarazem zawiera się w niej pewna sprzeczność. Już na samym początku bowiem Kasperski zauważył, że produkcja rzeźby 3D tylko pozornie jest „nowoczesna” – nie obejdzie się bez fizycznego wkładu pracy ludzkich rąk. Co więcej, proces drukowania jest poniekąd podobny do dawnego sposobu lepienia z wałków gliny. W obu wypadkach bryła powstaje warstwowo, pasmami, co pozwala na dowolne modelowanie czy wcześniejsze zaprogramowanie.

Wszystkie doświadczone przez Kasperskiego procesy i wynikające z charakteru surowców ograniczenia układają się w fascynującą dychotomię: tradycyjna technika-nowoczesna, naturalny materiał-sztuczny, ręczne formowanie-wytwarzanie mechaniczne. „Świadomość” – największa realizacja z cyklu – jest tego sztandarowym przykładem. Jako idea XXI wieku – epoki szybkiego życia, rozwiniętych technologii, masowości produkcji i wszechobecnego plastiku, może paradoksalnie skłonić widza do zatrzymania i chwili kontemplacji, a w jej wyniku być może powrotu do dawnego balansu.

Wrocław, kolekcja spadkobierców artysty
Depozyt Muzeum Narodowego we Wrocławiu (2022-2023)
Wrocław, własność artysty

Wrocław, Pawilon Czterech Kopuł, Muzeum Sztuki Współczesnej, Maciej Kasperski. Warstwy, 4 września - 2 października 2022.

Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 29, 45, 50.

Według mnie interesujące jest pogranicze sztuki i techniki, związane z tym niuanse, zależności oraz wzajemne relacje. Momenty, w których następuje swoista wymiana energii między nimi. Czy i w jakim stopniu związane to będzie ze sztuką? – Maciej Kasperski

(Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 24)

Twórczość Macieja Kasperskiego osadza się na pograniczu rzeźby i designu, wykraczając daleko poza ramy szeroko pojętej ceramiki artystycznej. Był absolwentem Wydziału Ceramiki i Szkła Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, broniąc dyplomu u prof. Ireny Lipskiej-Zworskiej. W 1999 roku związał się zawodowo z macierzystą uczelnią, pracując początkowo jako asystent w Pracowni Podstaw Projektowania Ceramiki. W 2007 roku obronił pracę doktorską, zatytułowaną „Między przedmiotem a obiektem”, a w 2015 roku uzyskał stanowisko profesora uczelni.

Artysta podejmował różnorodne zagadnienia dotyczące przedmiotu i jego sfery użytkowej, badając obszary z pogranicza sztuki i rzemiosła. „Poszukiwał harmonii i logiki brył, badał możliwości komponowania i fakturowania płaszczyzn, a przy tym stale pogłębiał wiedzę technologiczną i rozwijał umiejętności warsztatowe” (Rozpondek K., Warstwy znaczeń – znaczenie warstw, [w:] Banaś B. [red.], Maciej Kasperski. Warstwy [katalog wystawy], Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2022, s. 22). Tworzył przede wszystkim prace ceramiczne, obiekty przestrzenne i instalacje. W swych realizacjach rzeźbiarskich korzystał z osiągnięć współczesnego designu. Interesowały go zarówno dawne, tradycyjne techniki warsztatowe, jak i wyjątkowe możliwości nowoczesnych technologii. Analizując zależności między formą a funkcją przedmiotu, pragnął by jego sztuka nie koncentowała się tylko na przyjemności estetycznej, ale także przekazywała treści głębsze – odnoszące się do człowieka i tego, co się z nim wiąże.

W swoim ostatnim projekcie zatytułowanym „Warstwy” skupił się na relacji tradycji z nowoczesnością. Zestawił ze sobą rzeźby wykonane w archaicznej technice ceramicznej, z projektami wyprodukowanymi metodą druku 3D. Pierwsze formował ręcznie za pomocą warstwowo układanych, glinianych wałeczków, drugie powstały mechanicznie z tworzywa sztucznego. „Glina to niezwykły materiał wykorzystywany przez ludzi od tysiącleci, związana jest z rozmaitością i zmiennością kształtów. Plastik jest tworzywem naszych czasów, w równym stopniu uwielbiany, jak i znienawidzony. I właśnie te skrajne emocje tym bardziej przyciągają moją uwagę. Połączenie tych dwóch materiałów daje mi szansę na zrealizowanie interesujących rzeźb związanych z Zeitgeistem, duchem naszej epoki” – pisał we wniosku o stypendium artystyczne Prezydenta Wrocławia, przyznane mu w 2019 roku (cyt. za: Banaś B. [red.], dz. cyt., s. 10). Cykl „Warstwy” mówi o czasie – o latach wydarzeń, doświadczeń i historii, jaka nawarstwiła się od prehistorii aż po dziś dzień. Symbolicznie jest on też ostatnią „warstwą” twórczej drogi Kasperskiego, bowiem artysta zmarł nagle, w wieku pięćdziesięciu jeden lat, nie doczekawszy finału projektu.