Polswissart

Łyżwiarka - praca na papierze w technice mieszanej prekursora nowej figuracji i współczesnego realizmu. Rysunki, szkice i gwasze przewijały się przez całą twórczość tego bodaj  największego malarza i intelektualisty XXw. Posługując się naprawdę fascynującym językiem malarskim podczas swojego krótkiego życia zdołał nadać całkowicie nowy kierunek współczesnemu malarstwu, przyporządkowując figuracji nowe znaczenia  i odkrywając ją dla świata malarskiej perswazji. Opowieści Wróblewskiego, zawarte przede wszystkim w tych bardziej intymnych pracach na papierze nie odwołują się do przeżyć całej ludzkości, mimo, że pokazują fakty wszystkim dobrze znane. Bohaterami jego prac są pojedynczy ludzie, oderwani od anonimowego tłumu, stawiani przed widzem w sytuacjach osobistych, uchwyceni w sekundzie swojego istnienia, w istotnym dla artysty zaobserwowanym momencie, któremu Wróblewski nadaje sens pozamalarski. Często podkreśla się, że artysta był malarzem codzienności, z wielkim ukłonem dla pojedynczych chwil stanowiących o całości istnienia.
Prezentowana praca jest jedną z najpełniejszych i najbardziej ujmujących prac na papierze o takim charakterze. Uchwycona podczas wykonywania figury łyżwiarskiej młoda kobieta zachwyca wyważoną kompozycją, ale też kolorystyką. Kolor niebieski, kolor nieba i nieskończoności tak często stosowany przez Wróblewskiego połączony z bielami i beżami nadaje przedstawieniu wyraz niebywałego spokoju. Tancerka jest skupiona i zastygła w figurze jakby pozując, ale wiemy, że tak nie jest. To artysta zobaczył i zapisał w pamięci ten jeden moment, który wywarł na nim wrażenie. Postanowił zapisać go w tradycyjny sposób komponując pracę horyzontalnie i statycznie, z przewagą form poziomych, mimo, że w zamyśle jest ruch, piękny harmonijny ruch. Łyżwiarka nie jest wprawką ani projektem do postaci któregoś z obrazów olejnych, jak często ma to miejsce w przypadku prac rysunkowych artysty. Jest wcześniej zamyśloną, zamierzoną skończoną kompozycją, również pod względem kolorystycznym. Trudno oprzeć się wrażeniu, że przewidzianą na wywołanie określonych wrażeń estetycznych. Trudno oprzeć się wrażeniu, że artysta nie mógł się powstrzymać, żeby tą harmonią się nie podzielić i że w pełni mu się to udało. 

Polska, kolekcja prywatna
kolekcja spadkobierców artysty (do lat 80-tych XX w.)

Lublana, Słowenia, Moderna galeria, Andrzej Wróblewski. Waitnig room., 15.10.2020 – 10.01.2021

red. Magdalena Ziółkowska, Wojciech Grzybała, Andrzej Wróblewski. Waiting room., wyd. Fundacja Andrzeja Wróblewskiego, Instytut A. Mickiewicza, Hatje Cantz Verlag, Warszawa 2020, repr. 93, s.202, spis prac wystawionych poz. 24, s. 392
Andrzej Wróblewski. Wystawa pośmiertna [katalog wystawy monograficznej], Pałac Sztuki, Kraków 1958, spis prac niewystawionych poz. 1170

Andrzej Wróblewski przez wielu uznawany jest za jednego z najwybitniejszych polskich artystów wczesnego okresu po II wojnie światowej, który stworzył wyraźnie indywidualistyczne podejście do sztuki przedstawieniowej.

Urodzony w Wilnie studiował na ASP w Krakowie, m.in. u Zbigniewa Pronaszki, Jerzego Fedkowicza i Hanny Rudzkiej-Cybisowej. Był twórcą Grupy Samokształcenia, do której należeli m.in. Andrzej Wajda – ówcześnie student krakowskiej ASP – oraz Jan Tarasin. Twórczość Andrzeja Wróblewskiego, przerwana nagłą śmiercią w młodym wieku zaledwie trzydziestu lat, koncentrowała się na człowieku i była silnie uwarunkowana bolesnymi przeżyciami wojennymi. Był bardzo płodnym artystą, do jego ulubionych technik należało malarstwo olejne, gwasz, rysunek i grafika, której od wczesnych młodzieńczych lat uczyła Wróblewskiego matka z wykształcenia plastyk. Od samego początku twórczość artysty inspirowała, będąc punktem odniesienia dla artystów kilku następnych pokoleń.

Najwcześniejsze obrazy Wróblewskiego, takie jak Martwa natura z dzbanem (1946), były utrzymane w duchu kapistowskim. Wcześnie, bo już pod koniec lat 40., zaczął buntować się przeciwko dominującemu w tym okresie w kręgach akademickich w Polsce stylowi kolorystycznemu, a na I Wystawie Sztuki Nowoczesnej w Krakowie w 1948 roku został doceniony jako malarz prezentujący oryginalne formy przestrzenne. Dla Wróblewskiego ważne było oddanie się twórczości sprzecznej z popularnymi wówczas w Polsce technikami i stylem. W latach 1947-1948 koncentrował się na eksperymentach w malarstwie olejnym i gwaszach, wypracowując unikalny środek wyrazu, a jednocześnie pozostając otwartym na wpływy nowoczesnych stylów artystycznych, takich jak surrealizm, abstrakcjonizm i sztuka geometryczna, co z kolei wpływało na charakter twórczości innych utalentowanych artystów w Krakowie. Na płótnach z tego okresu często pojawiają się figury geometryczne: Niebo nad Gorami (1948), Niebo Niebieskie (1948); Segmenty (1949).

Wróblewski nazywany jest prekursorem nowej figuracji, dla wielu krytyków sztuki, również międzynarodowych, twórczość artysty wyprzedziła swój czas. Kurator madryckiej wystawy Wróblewskiego, francuski historyk sztuki Éric de Chassey, powiedział w wywiadzie z Agnieszką Sural: „(…) Wróblewski robił rzeczy, które normalnie uznalibyśmy za niemożliwe w jego czasach. Pojawiły się one dopiero pod koniec lat 80. i na początku 90. u takich artystów, jak Luc Tuymans, Wilhelm Sasnal, Raoul de Keyser czy René Daniëls. Łączyli oni abstrakcję z figuracją, nie zastanawiając się nad różnicami pomiędzy tymi dwoma sposobami malowania. Fakt, że u Wróblewskiego działo się to już w późnych latach 40., stawia go w kompletnie odmiennym i wyjątkowym świetle.”

Od dekady zainteresowanie twórczością Andrzeja Wróblewskiego stale rośnie nie tylko w Polsce, ale i w krajach Europy Zachodniej. Po spektakularnym sukcesie kilku wielkich, monograficznych wystaw artysty, zrealizowanych m.in. w krakowskim Muzeum Narodowym i warszawskiej Zachęcie w latach 90., analogiczne prezentacje jego prac zaczęły pojawiać się w innych częściach świata. W 2010 roku, miała miejsce wystawa „To the Margin and Back / Do krawędzi i z powrotem”, której organizatorami byli dyrektor holenderskiego Van Abbemuseum Charles Esche oraz Magdalena Ziółkowska i Wojciech Grzybała, którzy w 2012 roku wspólnie z córką artysty Martą Wróblewską założyli Fundację Andrzeja Wróblewskiego. W propagowanie sztuki Andrzeja Wróblewskiego aktywnie włączył się również Luc Tuymans, jeden z najważniejszych współczesnych artystów, który w 2010 roku został kuratorem zbiorowej wystawy „A Vision of Central Europe. The Reality of the Lowest Rank”. Prace Andrzeja Wróblewskiego zostały uwzględnione w tym wyjątkowym pokazie. Dwa lata później, nowopowstała Fundacja Andrzeja Wróblewskiego oraz MSN przy współpracy Instytutu Adama Mickiewicza zorganizowała międzynarodowe seminarium a następnie konferencja poświęcone twórczości artysty. Wydarzenia te zaowocowały wystawą „Recto/Verso”, która odbyła się w 2015 roku w MSN. Jej kuratorem został wspomniany wcześniej Éric de Chassey, wydano do niej obszerny katalog w dwóch wersjach językowych – polskiej i angielskiej. Sukces, jaki odniosła wystawa spowodował, że jeszcze w listopadzie tego samego roku pokazało ją prestiżowe Museo Reina Sofia w Madrycie. Równolegle w Polsce, w latach 2012-2014 Fundacja Andrzeja Wróblewskiego przeprowadziła projekt badawczy „Unikanie stanów pośrednich”, którego efektem stała się dwujęzyczna obszerna monografia artysty, będąca przede wszystkim książką źródłową ukazującą życie i twórczość z uwzględnieniem wielu aspektów działalności Wróblewskiego, także jako historyka sztuki, krytyka i recenzenta wystaw krakowskich, komentatora ówczesnego życia artystycznego. Ostatnim wielkim wydarzeniem stała się wystawa „Andrzej Wróblewski. Waiting Room”, którą w październiku 2020 roku otwarto w Moderna Galerija w Lublanie na Słowenii. To trzecia zagraniczna prezentacja i jednocześnie pierwsza, która skupia się na ostatnich latach twórczości artysty. Na wystawę w Moderna galerija, jednym z najbardziej prestiżowych muzeów sztuki nowoczesnej w Europie, złożyło się ponad 120 dzieł Andrzeja Wróblewskiego z lat 1955–1957. Pośród nich dużą grupę stanowią obrazy niewystawiane nigdy wcześniej lub niepokazywane od ponad 60 lat, m.in. monumentalna praca „Ukrzesłowiona” prezentowana w naszym katalogu. Ekspozycja w Lublanie była największym przedsięwzięciem w 8-letniej historii działalności Fundacji Andrzeja Wróblewskiego, która realizuje misję promocji twórczości artysty w Polsce i na świecie. Wystawie towarzyszył obszerny katalog pod tym samym tytułem, wydany w języku angielskim, z siedmioma esejami krytycznymi Ivany Bago, Branislava Dimitrijevića, Wojciecha Grzybały, Marko Jenko, Ljiljany Kolešnik, Ewy Majewskiej i Magdaleny Ziółkowskiej.