Polswissart

Warszawa, kolekcja prywatna
Kraków, kolekcja prywatna

Ze zdziwieniem i radością zobaczyłem w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych całą salę zapełnioną rzeźbami. A zdziwienie to było tem większe, skoro dowiedziałem się, że tym rzeźbiarzem jest kobieta, Janina Reichertówna. (…) Nie jest to misterne, wyuczone, bezbłędne, ale też bezindywidualne dłubanie w glinie czy kamieniu – lecz śmiałe porywanie się na wypowiedzenie się w odpowiednim do rodzaju materiale, zrozumienie go i przystosowanie się do niego. Czy to będzie marmur, czy drzewo, ten prastary materiał rzeźbiarski tak bliski duchowi Słowiańszczyzny, zawsze artystka umie sobie z nim poradzić, rozumie właściwości bryły, prowadzi w niej linię logicznie, konsekwentnie, ze zrozumieniem proporcji, siły wyrazu i statyki. To jest rzeczywiście urodzony talent rzeźbiarski, który wiele już zapowiada. – Artur Schröder
(Schröder A., Wystawa Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, „Gazeta Poranna”, 25 V 1927, s. 8)

Janina Reichert-Toth była lwowską rzeźbiarką, jedną z pierwszych studentek Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że podjęła studia w pracowni profesora Laszczki jeszcze w roku 1918 – kiedy kobiety nie mogły jeszcze oficjalnie studiować na tej uczelni. W początkowym okresie twórczości wykonywała przede wszystkim portrety i mniejsze prace rzeźbiarskie. Czołowy krytyk lwowski, Artur Schröder, w recenzji jej wystawy podkreślał, żeartystka doskonale: „rozumie właściwości bryły, prowadzi w niej linię logicznie, konsekwentnie, ze zrozumieniem proporcji, siły wyrazu i statyki” bez względu na zastosowaną technikę (Schröder A., Wystawa Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, „Gazeta Poranna”, 25 V 1927, s. 8).

Po 1930 roku rzeźbiarka podejmuje większe projekty o tematyce religijnej (w tym realizacje do kościołów św. Marii Magdaleny i św. Elżbiety we Lwowie, w Polance koło Krosna oraz p. w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Tarnopolu). Utalentowana artystka wygrywa także liczne konkursy na pomniki. Zrealizowała Pomnik poległych w Brzeżanach, miasto Lwów zamówiło u niej portrety Marii Konopnickiej i biskupa Władysława Bandurskiego, a Wilno – przedstawienie Józefa Piłsudskiego. W 1935 roku reprezentowała Polskę na międzynarodowej wystawie w Brukseli, obok Alfonsa Karnego, Edwarda Wittiga i Augusta Zamoyskiego. Niestety, jej świetnie rozwijającą się karierę brutalnie przerwał wybuch II wojny światowej. Realizacje pomników zostały zarzucone, a większość dorobku artystki uległa zniszczeniu lub rozproszeniu. W roku 1946 rzeźbiarka zamieszkała w Krakowie, gdzie uczestniczyła w odbudowywaniu strat wojennych. Wraz z mężem, Fryderykiem Tothem, brała udział w konserwacji Ołtarza Wita Stwosza oraz rekonstrukcji pomnika Adama Mickiewicza. W tym okresie wykonała też liczne prace o tematyce socrealistycznej, przestawiające ludzi przy pracy.