Polswissart

Motyw martwej natury Mela Muter podejmowała rzadziej i raczej w swojej wczesnej twórczości. Zainteresowała się nim mocniej podczas trudnych lat pierwszej wojny światowej, kiedy to – jak sama wspominała – „(…) zabierałam się do malowania, lecz nie postaci ludzkich. Nikt nie miał wtedy czasu ani też cierpliwości by mi pozować. Martwe natury – owoce morza, skorupiaki i ryby niewrażliwe na ludzkie dramaty, na ludzkie szaleństwa, zastępowały mi modeli”. Wybrany gatunek malarski był dla Muter najodpowiedniejszym sposobem reakcji na okropieństwa wojny, poprzez który wyrażała swój ówczesny stan psychiczny. O jednej ze swoich kompozycji pisała: „Była tragiczna przez czerń wijących się olbrzymich węgorzy, czerwień skorupiaków, zsiniałą biel papieru. Wydaje mi się, że było to najlepsze płótno tego rodzaju, jakie kiedykolwiek stworzyłam”.

Oferowane dzieło przedstawia martwą naturę z rybami. Na rozłożonej białej, kuchennej ściereczce w czerwone paski artystka ustawiła talerz, butelkę czerwonego wina, a także zestaw z oliwą i octem. Z talerza niedbale wysypują się na ściereczkę różowo-pomarańczowe i szaro-błękitne ryby różnej wielkości. Rybom akompaniują rozrzucone dookoła owoce i warzywa. „Świeża purpura rzodkiewek rywalizuje z niedojrzałą zielenią jabłek, skóra ryb połyskuje i mieni się” (Banaś B., Zapisy przemian. Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław, 2008, s. 128). Obraz namalowany został mięsistymi, grubo kładzionymi plamkami, szczelnie zakrywającymi płótno. Przemyślana, oszczędna kompozycja tworzy efektowną kolorystycznie całość, potwierdzającą wielką malarską klasę Meli Muter.

Warszawa, kolekcja prywatna
Awinion, Galeria Valz-Blin Arnaud
Awinion, kolekcja D. Masquine

Gdańsk, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Sztuka w 20-leciu międzywojennym. W stronę tradycji, 14 grudnia 2019 – 15 marca 2020
Wrocław, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Zapisy przemian. Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała, 12 września - 14 października 2007

Zapisy przemian. Sztuka polska z kolekcji Krzysztofa Musiała, wyd. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Wrocław 2008, s. 130

To Paryż dał mi wszystkie elementy, które składają się na moją sztukę. Tu odnalazłam nawet mój słowiański charakter, którego w Polsce bym zapewne nawet nie zauważyła, a który tu wszyscy chętnie zauważają w moich płótnach. I w tym jest, jak sądzę, wielka siła Paryża: wszystkie przeróżne surowce, jakie przywozimy tu ze sobą, ulegają tu wzmocnieniu i przetapiają się w jednolity typ, rodzaj solidnego i jednorodnego metalu. – Mela Muter

(Mela Muter. Malarstwo, wyd. Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu, Toruń, 2010, s. 13.)

Mela Muter – a dokładnie Maria Melania z Klingslandów Mutermilch – urodziła się w Warszawie, w majętnej żydowskiej rodzinie, wiernej polskiej tradycji niepodległościowej. Swoją edukację malarską rozpoczęła uczęszczając na kurs w prywatnej Szkole Rysunku i Malarstwa dla Kobiet w Warszawie, prowadzonej przez Miłosza Kotarbińskiego. W 1901 roku wyjechała do Paryża, w którym z niewielkimi przerwami została do końca życia. Będąc młodą matką kształciła się w paryskich szkołach: Académie Colarossi oraz Académie de la Grande Chaumičre, które umożliwiały edukację kobietom. Po burzliwym małżeństwie z krytykiem sztuki Michałem Mutermilchem, artystka wywołała duże zainteresowanie wśród paryskiej awangardy swoim związkiem z francuskim publicystą Raymondem Lefebvrem. Barwna osobowość Meli Muter pozwoliła jej na nawiązanie interesujących relacji z elitą inteligencką i artystyczną. W gronie bliskich jej przyjaciół znajdował się uwielbiany w Francji poeta Rainer Maria Rilke. Malarka utrzymywała także kontakt z Polakami mieszkającymi w Paryżu – Leopoldem Staffem, Władysławem Reymontem oraz Stefanem Żeromskim. Znała się również z Olgą Boznańską, obok której wynajmowała sąsiadującą pracownię.

Mela Muter należała do międzynarodowego artystycznego kręgu École de Paris, a jej nazwisko pojawiało się wśród najbardziej cenionych twórców, takich jak Marc Chagall, Amadeo Modigliani czy Pablo Picasso. Wśród sportretowanych przez nią osobistości świata sztuki, znaleźli się m.in. meksykański malarz, mąż Fridy Kahlo – Diego Rivera, znany marszand Ambrois Vollard, czy wreszcie jeden z najważniejszych architektów francuskich Auguste Perret, który zaprojektował dla niej luksusową willę i pracownię przy Rue Vaugirard 114. W 1917 roku atelier Meli Muter odwiedził sam Henri Matisse, którego zachwyciła jej sztuka. Malarka wystawiała w paryskich galeriach Chéron (1918) i Druet (1926 i 1928), a także na pokazach w barcelońskiej Galerii José Dalmau, w Monachium, Pittsburgu oraz krajowych wystawach zbiorowych w Krakowie, Lwowie i Warszawie.

W jej karierze istotne okazały się podróże. Podczas pobytu w Bretanii, malarkę zaintrygowała sztuka artystów tzw. szkoły z Pont-Aven. Uproszczony, miękki modelunek portretowanych postaci, czasami kontrastowany z abstrakcyjnie położoną barwną plamą farby, przyczynił się do jej krótkiej fascynacji twórczością Gauguina. Na jej dojrzały styl wpływ miała jednak inspiracja płynąca z obrazów Paula Cézanne'a, Vincenta van Gogha oraz Edouarda Vuillarda. Będąc pod wrażeniem ich sztuki, artystka zaczęła eksperymentować z plamą barwną, rozbijając ją na wibrujące drobne cząsteczki. Zmieniła również stosowaną kolorystyczną paletę, co przyczyniło się do wypracowania nowej nastrojowości dzieł i bardziej intymnego klimatu.