Polswissart

Pragnę, aby obraz był czymś więcej niż arytmetyczną sumą swoich elementów, żeby był symbolem albo wizualną interpretacją przeżycia. – Marek Żuławski
(Marek Żuławski. Malarstwo, grafika, wyd. BWA Częstochowa, 1989, s. nlb)

Marek Żuławski należał do grona polskich malarzy takich jak Zamoyski, Czapski, Potworowski czy Szukalski – tworzących poza granicami kraju. Niełatwy był ich los, zmuszający do przebijania się przez obcą glebę i wrastania w nowe środowiska. Ich dorobek artystyczny niejednokrotnie splatał się z tragicznym życiorysem, który miał decydujący wpływ na postawę twórczą. Tęsknota i poczucie przynależności stanowiły trwały łącznik z krajem.

Żuławski był wychowankiem warszawskiej Akademii, związanym w pierwszym okresie z kręgiem kapistów. Pod wpływem Pierre’a Bonnarda tworzył kameralne kompozycje wnętrz, portrety i martwe natury. Tuż przed wybuchem II wojny światowej – w 1936 roku – wyjechał do Francji i Anglii, gdzie został na stałe. Dziesięć lat później, poruszony do głębi przemierzał zrujnowaną Warszawę. Wstrząsająca wizyta kazała mu porzucić bonnardowską wizję dostatku i spokoju. Do jego twórczości przeniknęły nowe treści i wizje, a ich pierwszoplanowym bohaterem stał się człowiek. „Człowiek – ten grzeczny przedmiot, komponujący się we wnętrzu czy traktowany jako dekoracyjny element obrazu staje się teraz centrum wszystkiego. Żuławski wycisza tło, przygasza dawną wibrację koloru, wydobywając na plan pierwszy człowieka i treści, które on wyraża” – pisał o zwrocie w malarstwie artysty Aleksander Jackowski we wstępie do katalogu londyńskiej wystawy Żuławskiego w 1957 roku (Jackowski A., Wystawa Marka Żuławskiego [Londyn] [katalog wystawy], ZPAP CBWA, Warszawa 1957, s. 7).

Powojenna twórczość malarza, niezależnie czy w martwej naturze czy portrecie, naznaczona była wielkim poczuciem odpowiedzialności, które kazało artyście opowiadać się za sprawą człowieka. W obrazach z tego okresu odnaleźć można wielki szacunek dla jednostki, dla trudu i zwykłych radości codziennego życia, dla pracy. Przynależność oferowanego obrazu „Odpoczynek rybaka” do wczesnych lat powojennych wyraża się w syntetycznym sposobie przedstawienia postaci mężczyzny, potraktowanej monolitycznie, niemalże monumentalnie. Charakterystyczny staje się też wybór oszczędnej kolorystycznie tonacji. Widoczne są w niej echa paryskich doświadczeń z końca lat 30., przejawiające się w geometrycznym podziale postkubistycznej konstrukcji obrazu.

Dynamiczne w emocjach, ekspresyjne malarstwo Żuławskiego jest jednocześnie zrównoważone przez rygorystycznie traktowaną formę. Dyscyplina tych obrazów znajdowała odzwierciedlenie w logice konstrukcji, która podporządkowywała sobie wszystko – bryłę, kolor, ekspresję i deformację. Środki te służyły artyście do stworzenia nastroju, atmosfery zmuszającej do refleksji, pozwoliły na wyrażenie własnego stosunku do świata, na „stworzenie nowego wizerunku człowieka w kontekście dzisiejszości” – jak mówił Żuławski (Marek Żuławski. Malarstwo, grafika, wyd. BWA Częstochowa, 1989, s. nlb).

Warszawa, kolekcja prywatna
Polswiss Art, aukcja 11.12.2018, poz. 31
Warszawa, kolekcja prywatna

Studia artystyczne rozpoczął w 1926 r. w warszawskiej ASP pod kierunkiem K. Tichego, F. Kowarskiego i L. Pękalskiego. W 1935 r. kontynuował naukę w Paryżu. W 1936 r. osiadł na stałe w Londynie, gdzie związał się ze środowiskiem London Group. Uprawiał malarstwo sztalugowe, monumentalne i grafikę. Malował pejzaże, martwe natury i sceny figuralne. Początkowo pozostawał w kręgu oddziaływania estetyki koloryzmu, po wojnie wykształcił własny styl, odznaczający się uproszczeniem formy i zgaszonym kolorytem. Pomimo różnorodności, całą jego twórczość charakteryzują pewne wspólne cechy. Zaliczyć do nich należy skłonność do monumentalizmu, oraz okresowo powracająca, tendencja do uproszczeń, oszczędności form, eliminowania zbędnych szczegółów oraz miłość do koloru. W jednym z wywiadów artysta wyznał: "Wartość dzieła sztuki mierzyć należy uczciwością i wewnętrzną powagą, z jaką artysta traktuje siebie i swoje zadanie (?)"