Francja, kolekcja prywatna
Artcurial, aukcja 27.04.2004, poz. 182
Genewa, Galerie Jan Kugier
Paryż, Spuścizna Bolesława Biegasa, Towarzystwo Historyczno-Literackie, 1954

Paryż, Galerie J.C. Gaubert, Bolesław Biegas, 15 listopada – 9 października 1974.

Bolesław Biegas [katalog wystawy], J. C. Gaubert, Paryż 1974, nr 10, s. 20.

7

„Sztuki skojarzone są ołtarzem duszy ludzkiej, nad nimi unosi się sfinks, patrzący w tajemniczą przyszłość. Artysta, obdarzony łaską natchnienia, przedziera się przez ciemność, zwalcza przeszkody, wkracza myślą w dal, łamie zapory dzielące go od źródeł zaświatów; tam zdąża owiany marzeniem, poszukując ogniska siły tajemniczej” – Bolesław Biegas

(Biegas B., [Kryterium sztuki] Fale przeznaczenia rzuciły mnie na twardy bruk miastowy, [w:] Biegeleisen H., Biegas, Lwów 1911, s. 33)

Malarstwo Bolesława Biegasa może zdawać się nieco w cieniu jego twórczości rzeźbiarskiej. Artysta wpierw parał się formą trzech wymiarów, aż około 1900 roku za namową Stanisława Wyspiańskiego chwycił za pędzel. Pod wpływem filozofii Stanisława Przybyszewskiego zaczął obracać się wokół tematyki oddającej tajemniczość ludzkiej egzystencji, a jego głównymi inspiracjami stali się Gustav Moreau i Arnold Böcklin.

Od 1920 roku jego wcześniejsze, wielobarwne „portrety sferyczne” ustąpiły miejsca kompozycjom o bardziej stonowanej, kameralnej palecie kolorystycznej. Artysta posługiwał się w tym czasie przede wszystkim ciemnym, głębokim granatem, który przełamywał jasnymi akcentami. Kreował skąpany w mroku fantastyczny świat, pełen tajemniczych postaci, jezior, zamków i wodospadów. Stosując mocne, punktowe światło, wyłaniał z ciemności zrodzone w wyobraźni, magiczne sceny. Nadając swym dziełom literackie tytuły, podkreślał ich mistyczny wyraz.

Poeta Émile Verhaeren doceniając niezwykłość sztuki artysty pisał: „Tak. Mój drogi Biegasie, jest pan poeta. Kontempluje pan rzeczywistość z naiwnością, ale i wielką przenikliwością; pańska osobowość wyraża się bezkompromisowo, pańskie spojrzenie różni się od spojrzenia innych artystów: rzeczy, żywioły, pory roku czy chmury jawią się panu jako pragnienia; całą naturę przenika fantazja, przekłada pan na nią swoją wrażliwą rozedrgana duszę. (…) Pańskie plastyczne dzieła są jak wiersze. Zawiera się w nich cała pańska istota, ze wszystkim co jej dotyczy: czułością, buntem, miłością i myślami” (cyt. za: Deryng X., Bolesław Biegas, wyd. Polskie Towarzystwo Historyczno-Literackie Biblioteka Polska w Paryżu, 2011, s. 84).

Bolesław Biegas to jeden z najwybitniejszych polskich modernistycznych malarzy i rzeźbiarzy. Przyszedł na świat w 1877 roku w małej wiosce na Mazowszu. Po wczesnej stracie obojga rodziców, pracował jako pomocnik stolarski, terminował też w pracowni snycerskiej w Warszawie. W roku 1896 jego rzeźbami w glinie zainteresował się lekarz z Ciechanowa, Franciszek Rajkowski, który objął Biegasa opieką i ułatwił dalszą pracę rzeźbiarską. Wykonane w tej wczesnej fazie twórczości rzeźby, czerpiące inspirację z życia mazowieckiej wsi, artysta pokazał na wystawie w Warszawie, czym przyciągnął uwagę krytyków. Wśród piewców talentu młodego rzeźbiarza znaleźli się Aleksander Świętochowski, Aleksander Rzewnicki i hrabia Adam Krasiński. Wkrótce Biegas rozpoczął studia w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Pod wpływem Stanisława Przybyszewskiego szybko odrzucił zasady nauczania akademickiego, co poskutkowało wydaleniem go z uczelni. W tym samym czasie prace młodego rzeźbiarza podbijały już Wiedeń i Monachium. W 1901 roku wyjechał na stałe do Paryża. Związał się ze środowiskiem polskim, przyjaźniąc się zwłaszcza ze znakomitą artystką Olgą Boznańską. Został członkiem Polskiego Towarzystwa Historyczno-Literackiego, któremu pod koniec życia zapisał cały majątek i dorobek artystyczny. Pierwsze lata w Paryżu to niekończące się pasmo sukcesów. Biegas wystawiał swoje prace na salonach czasopisma „La Plume”, salonach niezależnych i jesiennych, a także na ekspozycjach Société Nationale des Beaux-Arts. Indywidualne wystawy artysty odbywały się w paryskiej Galerie A. Seligmann (1911, 1925), Galerie Bernheim-Jeune (1929) i Galerie Arts et Artistes Polonais (1932), oraz w londyńskiej Arlington Gallery (1930). Swoje prace pokazywał ponadto w Petersburgu, Kijowie, Rzymie i Amsterdamie. Po I wojnie światowej zarzucił rzeźbę na rzecz malarstwa. Pochłonęła go symbolistyczna sztuka Moreau i Bocklina, zafascynował się dekoracyjnością okresu secesji. W dziedzinie malarstwa, do jego najbardziej oryginalnych dzieł należą „portrety sferyczne” – seria, którą Biegas zapoczątkował w 1918 roku. Przedstawiały one przede wszystkim okultystyczne wizerunki tajemniczych kobiet, ale także portrety politycznych przywódców i dyktatorów. W latach 20. Artysta stworzył cykl obrazów o charakterze onirycznym i erotycznym, zatytułowany „Mistyka nieskończoności”. Dzieła zostały pokazane po raz pierwszy w 1925 roku, w Galerie André Seligmann w Paryżu i przyjęte bardzo entuzjastycznie. Ich kontynuację stanowił cykl „Sławni ludzie” z lat 30. Przez środowisko paryskie Biegas uznawany był za artystę awangardowego, na długo przed fowistami, kubistami i futurystami. Powszechnie uważany jest za czołowego przedstawiciela kierunku symboliczno-secesyjnego. Niemniej jego zróżnicowana i bogata twórczość nosi cechy silnej indywidualności. Tymczasem po II wojnie światowej artysta popadł w zapomnienie. Ponowne zainteresowanie jego twórczością narodziło się w latach 70., gdy polscy i francuscy historycy sztuki zajęli się badaniem jego spuścizny, przygotowując wystawy i opracowania, m.in. monumentalny katalog dzieł Biegasa, wydany dzięki Bibliotece Polskiej w Paryżu przez Xaviera Derynga.