Kraków, kolekcja Agnieszki Mancewicz

Kraków, Muzeum Narodowe w Krakowie, Aleksander Kotsis (1836-1877). Odcienie realizmu, 5 marca – 11 lipca 2021.

Krypczyk-De Barra A., Aleksander Kotsis (1836-1877). Odcienie realizmu [katalog wystawy], wyd. Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków 2021, poz. 37, s. 128.

Kotsis tworzył portrety inteligencji krakowskiej i wiedeńskiej ale też wizerunki chłopów, górali i Żydów. Sam urodził się w rodzinie chłopskiej. W latach 1850-60 studiował w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Wojciecha Kornelego Stattlera, Władysława Łuszczkiewicza oraz Aleksandra Płonczyńskiego. Podczas studiów zaprzyjaźnił się m.in. Z Arturem Grottgerem, Andrzejem Grabowskim i Izydorem Jabłońskim. Naukę kontynuował na stypendium rządowym we Wiedniu. W 1862 roku zamieszkał w Krakowie. W 1867 zwiedził Paryż i Brukselę, w latach 1870-1875 odbywał podróże artystyczne do Wiednia i Monachium a także na Litwę. Znany jako miłośnik Tatr i góralszczyzny wielokrotnie wędrował po górach malując z natury. Zwiedził również Bawarię i przemierzał szlaki Alpejskie. Podczas powstania styczniowego tworzył kompozycje w duchu patriotycznym i martyrologicznym. Później malował niemal wyłącznie sceny o tematyce rodzajowej i ludowej okolic Krakowa i Podhala oraz krajobrazy, często z rodzajowym-fabularnym sztafażem. Kotsis był jednym z głównych przedstawicieli polskiego malarstwa połowy XIX wieku. Całe życie związany był z rodzinnym Krakowem a jego malarstwo nosi znamiona bardzo osobistej i szczerej więzi z kulturą ojczystą. Jego twórczość to przede wszystkim obrazy olejne i akwarele. Pozostawił kilkaset obrazów z czego połowa to swobodnie malowane szkice o wysokich walorach malarskich. Zapomniany na przełomie XIX i XX wieku został ponownie odkryty przez artystów związanych z Komitetem Paryskim w 1932 roku po wystawie w Muzeum Narodowym w Krakowie. O jego twórczości w 1932 roku entuzjastycznie pisał Jan Cybis: Obraz Kotsisa nas intryguje, bo jest malowany z powodem plastycznym w czasie kiedy najbardziej gubiono powód plastyczny, malując dla tematu. Podkreślał również jego indywidualny styl: Materia malarska wyróżnia Kotsisa stanowczo od wszystkiego co się kiedykolwiek u nas robiło. Wnikliwą ocenę jego malarstwa spisał Mieczysław Porębski: (…) umiał szybciej niż inni rówieśnicy (…), osiągnąć ten stopień artystycznej dojrzałości, który wysuwa najlepsze jego prace z przełomu lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych na czoło naszych zdobyczy malarskich czasu. Ich swoboda, świetlistość, ciepło ich podmiotowa i przedmiotowa wrażliwość, lekkość dotknięcia, wyczucie plamy barwnej, stłumionej, ale nie pozbawionej własnego, indywidualnego dźwięku, świadczą o prawdziwie samorodnym, intuicyjnym raczej niż refleksyjno-spekulacyjnym talencie.