Warszawa, kolekcja prywatna

Wlastimil Hofman wypracowanej w okresie młodopolskim stylistyce pozostał wierny do końca swej działalności artystycznej. Decydujący wpływ na ukształtowanie się postawy twórczej artysty miała symbolistyczna sztuka Jacka Malczewskiego, za którego kontynuatora był uważany jeszcze za życia. W okresie międzywojennym jego malarstwo przesiąknięte było mistycyzmem wypływającym z głębokiej religijności. Sam Hofman swą twórczośc postrzegał jako „służbę Bożą”, podejmując tradycyjne motywy ikonografii religijnej w ludowym kostiumie. Do dzieł wybitnych należą wizerunki Madonny z Dzieciątkiem Jezus i wizerunki świętego Jana Chrzciciela. Obok scen stricte religijnych Hofman podejmował w tamtym okresie również wątki baśniowo-fantastyczne oraz odwoływał się do tradycji antycznych. Malarstwo jego oparte było na narracyjności, koncentrując się na anegdocie i teatralizacji przedstawień.  

Wlastimil Hofman sam o sobie mówił, że jest „malarzem myśli i przeżyć”. I rzeczywiście, konsekwentne pod względem stylistyki malarstwo artysty nie pozostawało obojętne na zmieniającą się gwałtownie rzeczywistość, w której przyszło mu żyć i tworzyć. W okresie pierwszej wojny światowej obrazy Hofmana przepojone są egzystencjalnym cierpieniem, nie unikał też tematyki historyczno-patriotycznej. Istotnym wątkiem w malarstwie były dzieci, które są bohaterami wielu kompozycji powstałych w okresie międzywojennym. Dzieci, przede wszystkim te ze Zwierzyńca – dzielnicy gdzie mieszkał i tworzył Hofman, były modelami artysty. Willa przy ulicy Spadzistej 16 przypomina w ciągu dnia przedszkole. Pełna jest dzieci w różnym wieku (…) Malarz nie ma w tym czasie dorosłych modeli, są tylko dzieci. – tak o atmosferze panującej w pracowni malarza pisał Bogusław Czajkowski.

„Anioł Opiekun”, obraz namalowany w 1922 roku, wpisuje się w kanon najczulszych przedstawień, które rozwijał również w późniejszych kompozycjach, takich jak „Z mojego życia” (1930) czy „Anioł i dziecko” (1937). W charakterystycznej dla twórczości Hofmana tamtych lat syntetycznej formie pozbawionej zbędnych ubogaceń „Anioł Opiekun” przedstawia dziewczynkę i towarzyszącego jej anioła na tle bezkresnego, niezwykle oszczędnego w formie pejzażu. Całość uwagi artysty skupiona jest na bohaterach obrazu, w którym nie brak motywów symbolicznych. Gałązki wierzbowe trzymane przez dziewczynkę nawiązują do zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy. Długie, rozpuszczone i jasne włosy małej bohaterki, przewiązane niebieską wstążką, wskazują na jej dziecięcą niewinność. Nieobecne, wbite w dale spojrzenie dziewczynki, jej nagość i kurczowo trzymane gałązki bazi wskazywać mogą na przejście z jednego świata do drugiego. W drodze tej towarzyszy jej anioł opiekun o łagodnym spojrzeniu. Pełna czułości scena, przez ascetyzm w formie, nabiera monumentalnego charakteru. Takie właśnie malarstwo religijne osadzone w realiach polskiej wsi przyniosło Hofmanowi uznanie w Europie, a sukces ów przypieczętował Salon Narodowy Francji w 1921 roku. Kompozycje przeniknięte słowiańską wrażliwością i mistycyzmem szturmem zdobyły serca odwiedzających paryskie salony sztuki. Hofman utwierdził tym samym swą pozycję malarza polskiej duszy. Artysta po latach wspominał w autobiografii, że obraz może być mniej lub więcej doskonały pod względem formy, lecz jeżeli ręką artysty kieruje jakaś bliżej nieznana nam siła, którą my Bogiem nazywamy, wtedy rodzi się dzieło sztuki, i to sztuki nieśmiertelnej. (…) Wszelkie programy, rozkazy nic tu nie pomogą. Sztuka bowiem jest ptakiem nieskończonej wolności. Przelatuje jak motyl wolny, którego kiedy się złapie, ginie(Wlastimil Hofman. Autobiografia, oprac. B. Mielczarek, wyd. Neriton, Warszawa 2000, s. 21).

Wlastimil Hofman urodził się w rodzinie polsko-czeskiej. We wczesnym dzieciństwie Hofmanowie przenieśli się do Krakowa, gdzie w latach 1895-1899 młody Wlastimil studiował w Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Jana Stanisławskiego i Jacka Malczewskiego. Bardzo dużo podróżował, m.in. do Wiednia, Paryża i rodzinnej Pragi. W latach 20. powrócił do Krakowa. Założył pracownię przy ul. Spadzistej, wiele malował i wystawiał. Po wybuchu II wojny uciekł do czeskiego Kwasilowa na Wołyniu, a następnie udał się w podróż do Moskwy i Stambuły by ostatecznie na kilka lat osiąść w Jerozolimie. W 1947 roku przeprowadził się do Szklarskiej Poręby, do drewnianego domku zwanego odtąd „Wlastimilówką”, gdzie pozostawał do swojej śmierci w 1970 roku.

Kunszt artystyczny Hofmana ceniony był nie tylko w kraju, ale i poza jego granicami. W roku 1907 roku jako pierwszy Polak otrzymał nominację na członka Wienner Secession Galerie, a w 1921 roku został drugim (po Oldze Boznańskiej) polskim członkiem Societe Nationale de Beaux Arts w Paryżu. Jest uznawany za kontynuatora wyznaczonej przez Malczewskiego linii malarstwa symbolicznego, zarówno w zakresie podejmowanych motywów ikonograficznych, jak i stosowanej stylistyki oraz kompozycyjnych rozwiązań. Znamienny dla symbolistycznego nurtu pierwiastek baśniowy i mistyczny łączy się w malarstwie Hofmana z młodopolską fascynacją życiem wsi i społeczności chłopskiej. W twórczości artysty dominują przedstawienia lirycznych Madonn, młodych chłopek i dzieci, włóczęgów, uskrzydlonych aniołów i grających na fujarkach faunów. Silny pierwiastek religijny i baśniowy sprawiają, że świat realny miesza się ze światem fantastycznym. 

Zgodnie z nurtem symbolicznym Hofman często podejmował również motyw starości i młodości oraz temat życia jako wędrówki, którą rozpoczynamy w momencie narodzin. Do jednych z najbardziej ulubionych bohaterów malarstwa Hofmana należały dzieci, które w warstwie symbolicznej i alegorycznej często przedstawiał pod postacią aniołów, odwołując się w ten sposób do cnót niewinności i czystości. Obecność dzieci na płótnach artysty interpretowana jest również jako nawiązanie do szczęśliwości lat dziecinnych. Niewątpliwie jednak przedstawienia te nacechowane są silnym pierwiastkiem symbolicznym i nie brak w nich melancholii i zadumy. Tadeusz Dobrowolski, pisząc o korzeniach sztuki Hofmana wyraźnie wskazuje na tradycję i atmosferę, jaka panowała w Polsce końca XIX i początku XX wieku. Rozpoczynający wówczas karierę Hofman kształtował się pod wpływem burzliwych czasów. Jak podkreśla Dobrowolski Hofman należał do pomatejkowskiego pokolenia artystów, którzy negowali historyzm w malarstwie i szukali dla siebie nowych ścieżek rozwoju twórczego. Hofman odnalazł się w symbolizmie, w tej swoistej odmianie antropocentryzmu początku XX wieku, który na piedestał wyniósł duszę człowieka. Zatem, podobnie jak w sztuce Wojtkiewicza, Malczewskiego, czy innych przedstawicieli symbolizmu polskiego, w twórczości Hofmana ogromną rolę odgrywały tematy obrazu, niosące z sobą konkretne, często głębokie treści. Jednak warstwa symboliczna nigdy nie przesłoniła całkowicie fascynacji Hofmana rzeczywistością. Jak pisze Dobrowolski nośnikami symbolicznych treści „byli jednak zwykli ludzie, idealizowani chyba wyjątkowo” a „(…) symbolizm Hofmana jest bardzo ziemski, chciało by się rzec chtoniczny, odarty z brutalności, liryczny”. Malarstwo Hofmana pozostaje twórczością ciągle zaskakującą przez mnogość interpretacji, a niesione przez nią treści alegoryczne i symboliczne rodzą potrzebę pogłębiania studiów nad spuścizną artysty.